منبع: روزنامه ایران - میترا جلالی
فیس‌بوک؛ یکی از محبوب ترین شبکه‌های اجتماعی جهان که با 1/28 میلیارد کاربر، تنها در سال ۲۰۱۳ درآمدی معادل ۸۷/۷ میلیارد دلار برای پایه‌گذاران آن به همراه داشت، پس از درج خبری در مجله PNAS با واکنش شدید کاربران روبه رو شده است.

این خبر که نتیجه تحقیقات تیمی از محققان فیس‌بوک و دانشگاه کورنل در ایالات متحده امریکاست و ۱۷ ژوئن منتشر شده، نشان می دهد که این شبکه اجتماعی به طورعمد و بدون کسب اجازه از کاربران، محتوای احساسی برخی خبرهای روز آنها (فیدها) را دستکاری کرده است تا رفتار کاربران را از نظر روانشناسی مورد مطالعه قرار دهد.

این تحقیق به مدت یک هفته در ژانویه ۲۰۱۲ حداقل بر حدود ۷۰۰ هزار کاربر انجام شده است که این رقم حدود چهار صدم درصد کل کاربران این شبکه اجتماعی است یعنی یکی از هر ۲۵۰۰ نفر را شامل می شود و همه آنها هم انگلیسی زبان بوده‌اند.

در این تحقیق، حدود ۳ میلیون پست با بیش از ۱۲۲ میلیون کلمه آنالیز شد و نتیجه نشان داد که به چه میزان این احساسات قابل سرایت به دیگران است. در مراحل انجام این تحقیق به طور تصادفی پست‌های گروهی از کاربران از روی عمد تغییر کرده و کاملاً مثبت و پست‌های گروهی دیگر کاملاً منفی شد و بخشی از کاربران نیز به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند یعنی در پست‌ها و صفحه فید آنها هیچ تغییری ایجاد نشد.

پس از یک هفته نتیجه تحقیقات نشان داد این پست‌ها و حالات روحی و روانی کاربران بر یکدیگر بسیار تأثیرگذار است. به صورتی که کاربران با دریافت پست منفی شروع به نوشتن جملات مأیوس‌کننده می‌کردند و گروهی نیز که اخباری مثبت می‌گرفتند با روحیه‌ای مناسب، دنیا را به گونه‌ای دیگر می‌دیدند و سرشار از انرژی مثبت بودند به عبارت دیگر مشخص شد که احساسات، قابلیت فراگیری دارد.

بازتاب‌های عمل فیس‌بوک در جهان
نتیجه این تحقیق هرچه که باشد اما یک موضوع ذهن همه کاربران را درگیر کرد و آن هم نقض حریم خصوصی بود. موضوعی که پیش از این با افشاگری‌های ادوارد اسنودن دامنه‌ای جهانی به خود گرفت و حالا دیگر بسیاری، اینترنت را فضایی امن برای حفظ اطلاعات شخصی خود از قبیل عکس، فیلم، ایمیل، پیامک و... نمی‌دانند.

با افشا شدن انجام آزمایش‌هایی بدون اجازه بر کاربران، فیس‌بوک روزهای سختی را پیش رو خواهد داشت چون تنظیم‌کننده‌های حفظ حریم خصوصی در اروپا (Europe’s privacy regulators) و سایر کشورهای جهان این مسأله را به دقت زیر نظر دارند و در حال تحقیق هستند که آیا فیس‌بوک قوانین حفظ حریم خصوصی را در جریان انجام این تحقیق شکسته است؟

یکی از این آژانس‌ها دفتر حفاظت از اطلاعات ایرلند است که عملیات فیس‌بوک را در خارج از امریکای شمالی تنظیم می کند و مراکزی در دوبلین دارد. این رگولاتور ایرلندی سؤالاتی را برای مدیر فیس‌بوک ارسال کرده که آیا رضایت کاربران پیش از دستکاری عمدی اطلاعات آنها جلب شده بود؟

یک گروه پیشرو در حفظ حریم شخصی ایالات متحده امریکا نیز به اتهام فریب دادن کاربران و نقض حریم خصوصی آنها در سال ۲۰۱۲، شکایتی علیه فیس‌بوک تنظیم کرده و به F.T.C،رگولاتوری اصلی ایالات متحده امریکا که بر حریم خصوصی کاربران نظارت دارد، ارائه داده است.

در این شکایت آمده است این شبکه اجتماعی به صورت هدفمند ذهن مردم را به هم ریخته و حریم خصوصی آنها را نقض کرده است.
کمیسر حریم شخصی کانادا نیز از این عمل فیس‌بوک بشدت خشمگین است و توضیحاتی قانع‌کننده می‌خواهد چون معتقد است سؤالات فراوانی در ذهن مردم این کشور شکل گرفته است.

این روزها بازار توئیت‌ها نیز با این موضوع حسابی داغ شده است.یکی از این که مدیران فیس‌بوک کاربران را موش آزمایشگاهی تصور کرده‌اند بسیار عصبانی است و دیگری می‌نویسد این تحقیق به مدت یک هفته حداقل ۱۵۵ هزار نفر را افسرده و غمگین کرده است اگر این عمل فیس‌بوک مرگ حتی یک فرد افسرده را در جهان به دلیل افزایش نگرش منفی وی به جهان در اثر دستکاری عمدی فید وی رقم زده باشد، گناهی نابخشودنی است.

واکنش مدیران فیس بوک به نگرانی مردم
اما در مقابل همه این نگرانی‌ها و همهمه مردم، مدیران و مسئولان بخش‌های مختلف فیس‌بوک معتقدند این عمل بدون اجازه کاربران انجام نشده است چون همه آنها هنگام ثبت نام در فیس‌بوک رضایت خود را اعلام کرده‌اند تا از اطلاعات آنها برای عملیات داخلی مورد نیاز ارتقای این شبکه اجتماعی مانند برطرف کردن مشکلات شبکه اجتماعی، آنالیز اطلاعات، تست کردن، تحقیق و پژوهش و... استفاده شود.

«ریچارد آلن»مدیر سیاست‌های فیس‌بوک در اروپا نیز می‌گوید این تحقیق برای ارتقای کیفیت این شبکه با حفظ اطلاعات شخصی مردم انجام شده است و حاضریم به همه سؤالات پاسخ دهیم.

«آدام کرامر» سرپرست گروه تحقیق نیز هرچند از مردم عذرخواهی کرد اما در صفحه فیس‌بوک خود نوشت، مردم باید بدانند که فیس‌بوک یک پلتفرم خنثی نیست بلکه یک شرکت با نیازهای مالی خاص و دستورالعمل ویژه خود است که اطلاعات را شاید پیش از این نیز دستکاری می‌کرده ولی این نخستین بار است که به طور علمی نتیجه آن را دیدیم.

«برایان بلایو» تحلیلگر تکنولوژی نیز که در شرکت گارتنر کار می کند می گوید: فیس‌بوک هیچ کارغیرقانونی انجام نداده ولی با این حال باید این گروه را آگاه می کرد. انجام تست‌های روانشناسانه بر مردم بدون اجازه آنها، درواقع عبور از خط قرمزها و عملی غیراخلاقی است.

اما واکنش «شریل سندبرگ» مدیر ارشد عملیات اجرایی فیس‌بوک و کارآفرین اینترنتی که برای رونمایی از کتابش «به آن تکیه کن» به هندوستان سفر کرده، از همه جالب تر بود.وی در جلسه ای ویژه کارآفرینان و زنان، از این جریان ابراز تأسف کرد ولی تن به عذرخواهی نداد.

وی ادامه داد: این تحقیق، کاری بوده که فیس‌بوک انجام داده ولی مشکل به ارتباط ضعیف ما با مردم بازمی‌گردد. ما نمی‌خواستیم کسی را نگران کنیم و این تحقیق را برای ارتقای سرویس‌دهی خود به مردم جهان به طور کاملاً محرمانه و با حفاظت از اطلاعات کاربران انجام دادیم. ما با همه رگولاتوری‌ها در سطح جهان در تعامل بوده و آماده ارتباط بیشتر با آنها هستیم.

این نخستین بار نیست که فیس‌بوک حریم خصوصی کاربران را نقض می کند چرا که در سال ۲۰۱۱ نیز این شبکه اجتماعی مجبور به بازنگری در حفظ حریم خصوصی شد چون رگولاتوری ایرلند ادعا کرده بود که برخی از سیاست‌های این شرکت با قوانین حفاظت از اطلاعات اروپا همخوانی ندارد.

در ماه مه ۲۰۱۴ نیز «دبی دوئز» با طرح شکایتی علیه فیس‌بوک مدعی شد که این شبکه اجتماعی در تبلیغات خود بدون کسب اجازه و رضایت کاربران، به طور راندوم از نام و تصاویر آنها استفاده می‌کند.

این آگهی تبلیغاتی با عنوان « Sponsored Stories» درواقع بخشی از خاطرات و تصاویر یک کاربر است که برای دیگر کاربران ارسال می‌شود و البته دادگاه نیز به علت وجود ادله و شواهد کافی در آستانه برگزاری است. ولی فیس‌بوک این تبلیغ را از روی شبکه اجتماعی حذف کرده و مدعی است حالا دیگر دلیل برای حضور در دادگاه وجود ندارد.

فیس‌بوک پیش از این نیز بعد از طرح دعوی در دادگاه علیه این شبکه اجتماعی اعتراف کرده بود که پیام‌های کاربران به یکدیگر را تنها برای جلوگیری از اقدامات مجرمانه در این فضا می‌خواند.

البته این اتهام تنها به سوی فیس‌بوک نشانه نمی‌رود و مایکروسافت، جی میل و یاهو نیز اعتراف به خواندن ایمیل‌های کاربران برای مقابله با تروریسم داشته‌اند. حفظ حریم خصوصی همچنان یکی از دغدغه‌های کاربران است و تلاش‌های سازمان‌های مختلف برای افزایش اعتماد مردم به فضای مجازی همچنان ادامه دارد.