میهمانان ناخوانده‌ای که از کهکشان برای شما پیام می‌آورند
اسما پورزنگی‌آبادی - روزنامه اطلاعات| هیچ بعید نیست همین الان که من دارم این گزارش را می‌نویسم یا شما دارید آن را می‌خوانید، یک شهاب‌سنگ کنارمان فرود بیاید! شهاب‌سنگ‌ها، این پیام‌آوران کهکشان در واقع تکه‌هایی از سیارک‌ها یا حتی ماه و مریخ هستند که زمانی از بدنه اصلی خود جدا شده‌اند. بیشتر آن‌ها که به زمین می‌رسند در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری سرگردانند. هنگامی که این سنگ‌های آسمانی وارد جوّ زمین می‌شوند، در اثر اصطکاک با جوّ می‌سوزند و به خاکستر تبدیل می‌شوند اما گاهی تکه‌ای از آن‌ها جان سالم به در برده و با صدای مهیبی به زمین می‌رسد.
این مسافران کیهانی بعد از میلیون‌ها سال سفر در هر جایی می‌توانند فرود آیند. تیرماه سال ۱۳۹۴ یک شهاب‌سنگ بر پشت‌بام خانه‌ای در شهرستان «فامنین» در استان همدان فرود آمد. بنابراین، هیچ بعید نیست یکی از آن‌ها جایی که اکنون من و شما هستیم را برای فرود انتخاب کند اما کاش می‌شد به آن‌ها پیغام بدهیم که به‌جای شهرها، در کویر به زمین برسند، چون در این صورت ماندگاری بیشتری خواهند داشت.
میهمانان ناخوانده کیهانی
حتی وقتی شهاب‌سنگی کنارمان به زمین نرسیده باشد، هنوز امکانی وجود دارد که بتوانیم این میهمانان ناخوانده کیهانی را ملاقات کنیم. در حال حاضر در تهران، دو موزه شهاب‌سنگ وجود دارد که حجت کمالی، پژوهشگر، تورلیدر تخصصی ژئوتوریسم و راننده حرفه‌ای آفرود آن‌ها را دایر کرده است.
او به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: موزه‌های ما شامل بیش از دو هزار قطعه از کوچک‌ترین، بزرگ‌ترین، قدیمی‌ترین، جدیدترین و کمیاب‌ترین شهاب‌سنگ‌های ایران است. موزه شماره یک در تیرماه سال ۱۳۹۸ خورشیدی در سالن تشریفات مجموعه فرهنگی‌هنری برج آزادی تهران و موزه شماره دو که بیشتر شامل جواهرات شهاب‌سنگ است، در آذرماه سال ۱۴۰۳ جنب کتابخانه مجموعه ایران‌مال فعال شد. در موزه شماره یک، بالغ بر ۱۲۰۰ قطعه شهاب‌سنگ را که از نقاط مختلف ایران جمع‌آوری شده به نمایش گذاشته‌ایم که همه با هزینه شخصی خودم جمع‌آوری و ثبت جهانی شده‌اند. نتیجه ثبت پیاپی شهاب‌سنگ‌ها این بوده که رتبه ۱۲۲ ایران در جهان در زمینه ثبت شهاب‌سنگ به رتبه دو ارتقا یافته است.
موزه کمیاب‌ها
حجت کمالی که خود رکورددار کشف بیشترین شهاب‌سنگ و ثبت جهانی آن دردنیاست، توضیح می‌دهد: در موزه برج آزادی از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ‌هایی که از مناطق کویری ایران مانند لوت، مرکزی، خراسان جنوبی، سیستان‌وبلوچستان، کرمان، یزد، کاشان، اصفهان و قم جمع‌آوری کرده‌ام وجود دارد.
در موزه شماره دو تعدادی از شهاب‌سنگ‌های کمیاب جهان هم اضافه شده است. به عنوان نمونه دو قطعه از بزرگ‌ترین شهاب‌سنگ‌های پالاسایت دنیا در این مکان نگهداری می‌شود، همچنین دو شهاب‌سنگ مریخی، شهاب‌سنگی از ماه و جواهرات ساخته شده از شهاب و گوی آسمانی که بیش از ۶۰۰-۵۰۰ گرم وزن دارد. در این موزه، قطعاتی از شهاب‌سنگ‌های بسیار کمیاب داریم که از لحاظ علمی و مادی واجد اهمیت بالایی هستند.
شهاب‌سنگ سه‌ماهه
شهاب‌سنگ‌ها اگرچه در نگاه نخست، تکه‌سنگ‌هایی سیاه و سوخته به نظر می‌رسند اما در واقع یکی از قدیمی‌ترین اشیای قابل لمس در سیاره زمین هستند. برخی از آن‌ها به اندازه منظومه شمسی قدمت دارند!
حجت کمالی در پاسخ به این پرسش گزارشگر روزنامه اطلاعات که مسن‌ترین و جوان‌ترین شهاب‌سنگ‌های موزه‌های تهران کدامند می‌گوید: جوان‌ترین آن‌ها یک شهاب‌سنگ تقریبا ۲۰۰ گرمی است که دوسه ماه پیش در کویر اصفهان آن را کشف کردم. پوسته‌اش کاملا تازه و بدون فرسایش و آن‌قدر جوان است که دلم نمی‌آید آن را برش بزنم.
مسن‌ترین آن‌ها تقریبا ۵۰ هزار سال سن دارند که یکی در کویر شهداد و دیگری در کویر یزد سقوط کرده است.
جواهرات کیهانی
نمی‌دانم چه حسی دارد وقتی قطعه‌ای را که از سفری چند میلیون ساله از آسمان آمده به گردن بیاویزیم یا حلقه‌ای بر انگشت دست داشته باشیم که میلیاردها سال در دل فضا سفر کرده است. از این نوع جواهرات عجیب و زیبا در جهان وجود دارد و برخی از آن‌ها از طلا و الماس هم گرانبهاترند.
در موزه شهاب‌سنگ‌ها در ایران‌مال، تعدادی از جواهرات شهاب‌سنگی به نمایش گذاشته شده است.
مدیر موزه شهاب‌سنگ ایران در پاسخ به این پرسش که جواهرات شهاب‌سنگی چه ویژگی‌هایی دارند توضیح می‌دهد: جواهرات در واقع قطعات ساخته‌شده از شهاب‌سنگ هستند که تراش و برش داده شده‌اند. می‌توانید به‌جای این که یک قطعه از سنگ فیروزه را در گردنبند به‌کار ببرید یا انگشتر با نگین سنگ عقیق داشته باشید، از شهاب‌سنگی که از اعماق کیهان آمده استفاده کنید. این قطعات بسیار زیبا و خاص هستند و انرژی شگفت‌انگیزی دارند.
آیا رنگ این جواهرات سیاه است؟ کمالی به این پرسش، پاسخ منفی داده و می‌گوید: برخی از آن‌ها از الماس زیباترند و حتی حالت شیشه‌ای دارند.
بانک شهاب‌سنگ
ثبت جهانی شهاب‌سنگ‌ها چه فوایدی دارد؟ کمالی پاسخ می‌دهد: در دنیا بیش از ۱۸۰ سال است این روال وجود دارد که پس از کشف هر شهاب‌سنگ، مشخصات آن در بولتن و بانک بین‌المللی شهاب‌سنگ‌ها ثبت می‌شود.
فرایند به این گونه است که ۲۵ گرم از هر سنگی را که کشف شد برای آزمایش و گروه‌بندی و طبقه‌بندی ارسال می‌کنیم. حدود ۲۰ متخصص زمین‌شناس و شهاب‌سنگ‌شناس و شیمیدان بر روی آن کار کرده و تمامی جزئیات سنگ و ترکیبات کانی‌شناسی و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن را شناسایی می‌کنند. همچنین این را که از کدام سیاره آمده، چه زمانی سقوط کرده، وزن سنگ اصلی چقدر است و چه تاریخی و توسط چه کسی و در کدام جغرافیا کشف شده ثبت می‌کنند. در واقع، یک سایت مرجع است که دانشگاه‌های معتبر جهان آن را تأیید کرده‌اند.
ثبت در این بانک جهانی، شهاب‌سنگ را واجد ارزش علمی و مادی فراوانی می‌کند. اگر هم زمانی «سنگ مادر» در دسترس نبود، مثلا مالک سنگ را فروخت، اطلاعات آن برای همیشه در این بانک و بولتن ثبت شده و وقتی کسی بخواهد روی شهاب‌سنگی مطالعه کند می‌تواند از این امکان استفاده کند. تاکنون ۴۱۰ شهاب‌سنگ از ایران در این بولتن ثبت شده است.
وی هشدار می‌دهد: نه در ایران و نه در کشورهای همسایه مانند امارات و ترکیه، آزمایشگاهی که بتواند شهاب‌سنگ‌ها را به‌طور دقیق و علمی آنالیز کند نداریم و مردم نباید به تبلیغات در این زمینه توجه کنند. بیشتر این تبلیغات منجر به سوءاستفاده مالی از افراد می‌شود.
عشق به شهاب‌سنگ
آن‌طور که حجت کمالی می‌گوید، بیش از ۹۸ درصد شهاب‌سنگ‌هایی را که در این دو موزه به نمایش گذاشته شده، خودش کشف کرده است.
کمالی که متولد سال ۱۳۶۱ در کرمان است، می‌گوید که ۲۰ سال بی‌وقفه مشغول مطالعه و تحقیق و پژوهش در زمینه شهاب‌سنگ‌ها بوده است: وقت و جوانی‌ام را صرف جستجوی میدانی و آزمایش سنگ‌ها کرده‌ام. بیش از یک میلیون سنگ زمینی را آزمایش و بررسی کردم. دانه به دانه این سنگ‌ها را جمع کردم و به خانه بردم و برش زدم و آزمایش کردم.
بسیاری از این سنگ‌ها شهاب‌سنگ نبود اما باز هم ادامه دادم. وقتی این کار را شروع کردم، نه مرکز علمی در ایران وجود داشت که بتوانم در این زمینه از آن کمک بگیرم و نه متخصصانی برجسته و نه کتاب و مقالاتی به زبان فارسی پیدا کردم. همین شرایط، کار مرا برای شناسایی شهاب‌سنگ‌ها سخت‌تر می‌کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا این همه وقت و هزینه را صرف کشف و معرفی شهاب‌سنگ‌ها کردید می‌گوید: من عاشق شهاب‌سنگ‌ها هستم. شهاب‌سنگ‌ها منبع و منشاء شکل‌گیری کیهان و در واقع «دی‌ان‌ای» کیهان هستند. ۸۰ درصد عناصر درون جسم ما به وسیله شهاب‌سنگ‌ها به زمین آمده و برای همین است که می‌گویند شهاب‌سنگ‌ها پدر و مادر جسم ما هستند. از طرفی، من بسیار به دنیای ناشناخته‌ها و جهان خارج از زمین و کیهان علاقه دارم و بهترین راه شناخت آن را همین شهاب‌سنگ‌ها دیدم.
وی می‌افزاید: درست است موزه‌های شهاب‌سنگ تهران، هنوز آن‌طور که باید شناخته نشده‌اند اما بسیاری از بازدیدکنندگان با دیدنشان، حالتی متفاوت را تجربه کرده‌اند. ما در هر دو موزه امکان لمس شهاب‌سنگ‌ها را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌ایم. بسیار اتفاق می‌افتد که افراد یک تا دو ساعت در موزه می‌مانند، شهاب‌سنگ‌ها را تماشا و نوازش و لمس می‌کنند. حتی بارها شاهد بوده‌ایم که افراد در حال اشک ریختن هستند. وقتی می‌پرسیم دلیل گریه‌شان چیست، می‌گویند خودشان هم نمی‌دانند چه حسی است که با دیدن این شهاب‌سنگ‌ها منقلب و متحول می‌شوند.
خدمت به علم
خریدوفروش شهاب‌سنگ، بازار پررونقی در دنیا دارد. چرا کسی باید به جای فروختن شهاب‌سنگ‌هایی که کشف کرده است آن‌ها را به موزه بیاورد؟ کمالی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: مسیری که در این ۲۰ سال طی کردم بسیار سخت بود و دشواری‌های بسیار زیادی داشت. با نهایت عشق و علاقه و تحمل همه سختی‌ها موزه راه‌اندازی کردم تا مردم بیشتر با شهاب‌سنگ‌ها آشنا شوند.
به این امید دارم که کسان دیگری نیز عاشق این حوزه شوند و به دنبال تحقیق و مطالعه در آن بروند و به پیشرفت علم در زمینه شهاب‌سنگ‌ها کمک کنند. برای این خدمت علمی، هیچ کاری را بهتر از راه‌اندازی موزه ندیدم. بعد از ۲۰ سال، نه‌تنها خسته نیستم بلکه می‌خواهم موزه سوم شهاب‌سنگ‌ها را در دبی‌مال در کشور امارات تأسیس کنم.
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری