صحت وجود حضرت علی اصغر و حضرت رقیه (علیهما السلام) در واقعه کربلا

به گزارش خبرگزاری حوزه^[2]، در میان روایات پرتعداد عاشورا، شهادت طفل شیرخوار امام حسین (ع)، حضرت علی اصغر (ع) و نیز وجود حضرت رقیه (س) از جمله موضوعاتی است که همواره مورد بحث و بررسی مورخان و پژوهشگران دینی قرار گرفته است.

پرسش:

با سلام چند وقت پیش هنگامی که فیلم مختار را نشان می داد با یکی از اقوام بحثی درگرفت. او می گفت در تاریخ نقاط مبهم زیادی است. اصلا امام حسین (علیه السلام) بچه ای رو روی دست نگرفته که آنها با تیر بزنند، امام حسین در آخرین خداحافظی که از اهل خیمه می کرده فقط علی اصغر را هم بوسیده و رفته؛ دختری بنام رقیه نداشته. البته ایشان فردی امروزی ولی اهل مطاله اند و به گفته خود تاریخ طبری را مطاله نموده اند، می خواستم مرا روشن کنید و منبع موثقی معرفی کنید.

پاسخ:

حضرت علی اصغر(ع):

ماجرای شهادت فرزند خردسال امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا در منابع کهن و قابل اعتماد آمده است. ابومخنف چنین نقل می کند: امام باقر(ع) به عقبه فرمود: شما بنی اسد گناهکارید وخونی از ما ریختید. عقبه پرسید: آن چیست و چه گناهی است؟ حضرت فرمود: فرزند خردسال امام حسین (ع) را نزد او آوردند. امام او را در دامن داشت که تیری از بنی اسد (حرمله بن کاهل اسدی) آمد و گلویش را درید.(۱)

ابن طاووس گزارش می کند:
امام حسین (ع) وقتی که برای وداع با زنان و کودکان به خیمه ها آمد، به حضرت زینب (س) فرمود: «ناولینی ولدی الصغیر حتی اودعه؛ طفل کوچکم را بیاورید تا با او وداع کنم». حضرت او را در آغوش گرفت که ناگهان حرمله وی را با تیری مورد هدف قرار داد و کشت. (۲)
ابن اعثم کوفی نیز همین گزارش را آورده است. (۳) در ترجمه الفتوح (ترجمه در قرن ششم انجام گرفته ) گزارشی اضافه تر بدین قرار آمده است: امام طفل شیرخوار خود را ... در پیش زین گرفته، میان هر دو صف آورد و آواز برآورد: ای قوم، اگر به زعم شما گناهکارم، این طفل گناهی نکرده، او را جرعه ای آب دهید. چون آواز حسین (ع) شنیدند، یکی از آن گروه تیری به سوی آن حضرت روان کرد. آن تیر بر گلوی طفل شیرخوار آمد و از آن سوی بر بازوی حسین (ع) رسید. حضرت تیر را بیرون آورد و در آن ساعت، طفل جان داد. (۴)

سید بن طاووس نیز پس از نقل گزارشی که از ایشان یاد شد، خبری شبیه خبر الفتوح نقل می کند و آن را صحیح تر می انگارد، و آن خبر این است:
حضرت زینب (س) طفل را نزد امام آورد و عرض کرد: این بچه تشنه لب است، برای او درخواست آب کن. امام کودک را بر روی دست گرفت و فریاد برآورد: یا قوم قد قتلتم شیعتی و اهل بیتی، و قد بقی هذا الطفل یتلظی عطشا فاسقوه شرب من الماء؛ ای مردم، پیروان و اهل بیتم را کشتید و تنها این کودک باقی مانده است که از تشنگی لبانش را بر هم می زند، او را با جرعه آبی سیراب کنید. پیش از اتمام سخن امام، تیری گلوی او را پاره کرد. (۵)
قدیمی ترین منبع که نام علی اصغر را در آن یافتیم، کتاب فتوح ابن اعثم است که گوید: حضرت فرزند شیرخواری به نام علی داشت. گزارش شهادت او نظیر ابومخنف است. (۶)

نام فرزند خردسال امام حسین (ع) به نام عبدالله نیز در تاریخ آمده که در روز عاشورا به شهادت رسید. شیخ مفید هنگام شمارش فرزندان امام حسین (ع) می نویسد: عبدالله بن حسین که در کودکی با تیری که از سوی دشمن پرتاب شد، در دامن امام حسین (ع) گلویش ذبح شده و شهید شد. (۷)
خلیفه بن خیاط، طبری، قاضی نعمان، ابن اثیر و ذهبی نیز نام آن طفل شیرخوار را عبدالله ضبط کرده اند.(۸)
احتمال دارد این شخص همان علی اصغر باشد که به دو صورت نام او در تاریخ ضبط شده است. این احتمال را هم می توان داد که دو فرزند خردسال امام در کربلا بوده اند. شهید قاضی طباطبایی بر این باور است که عبدالله رضیع غیر از علی اصغر است. (۹)

حضرت رقیه (س):
در کتاب کامل بهایی بدون ذکر نام، از دختر خردسال امام حسین (ع) یاد و به داستان جانسوز او در خرابه شام اشاره کرده است. (۱۰) بیشتر مورخان هنگام نام بردن از فرزندان امام حسین (ع) از رقیه نام نبرده اند. (۱۱) اما ابن فندق (م ۵۶۵ق) در لباب الانساب از رقیه به عنوان دختر امام حسین (ع) یاد کرده است. (۱۲)
محمد بن ابی طالب (قرن ۱۰) می گوید که در دمشق در شرق مسجد اعظم (مسجد جامع اموی) سنگ قبری در ویرانه ای است که در آن نوشته شده: «هذا قبر السیدة ملکة بنت الحسین علیه السلام بن امیرالمؤمنین» او توضیح می دهد که این مکان قبلا مسجد و بارگاه بود اما به دلیل بغض به اهل بیت(ع)، به آن جا بی توجهی شد و کم کم تبدیل به ویرانه شد . پس از آن دوباره شخصی همت کرد و بارگاه و مسجد را دوباره بنا کرد. (۱۳)

پی نوشت ها:
۱. نصوص من تاریخ ابی مخنف، ج ۱، ص ۴۸۷.
۲. اللهوف فی قتلی الطفوف، ص ۶۸ و ر.ک: تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۴۵.
۳. الفتوح، ج ۵، ص ۲۰۹ - ۲۱۰.
۴. ترجمه الفتوح، ص ۹۰۸.
۵. الملهوف علی قتلی الطفوف، ص ۱۶۹.
۶. الفتوح، ج ۵، ص ۲۰۹ - ۲۱۰.
۷. الارشاد، سلسله مؤلفات شیخ مفید ج ۲، ص ۱۳۷.
۸. تاریخ الطبری، ج ۵، ص ۴۶۸؛ قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج ۳، ص ۱۷۸؛ الکامل فی التاریخ، ج ۳، ص ۴۲۹؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۵، ص ۲۱؛ شمس الدین، انصار الحسین (ع)، ص ۱۳۰ - ۱۳۱
۹. تحقیق در باره اولین اربعین، ص ۶۷۰ به بعد.
۱۰. کامل بهائی، عمادالدین طبری، ج ۲، ص ۱۷۹، مکتبه المصطفوی.
۱۱. الارشاد، سلسله مؤلفات شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۳۵؛ مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۷۷، موسسه انتشارات علامه؛ اعلام الوری، طبرسی، ج ۱، ص ۴۷۸، موسسه آل‌بیت؛ نسب قریش، مصعب الزبیری، ص ۵۹، دارالمعارف؛ انساب الاشراف، بلاذری، ج ۳، ص ۱۲۸۸، دارالفکر؛ تذکرة الخواص، سبط‌بن جوزی، ص ۲۴۹، موسسه اهل البیت؛ کشف الغمة فی معرفة الائمة، اربلی، ج ۲، ص ۳۸، تحقیق رسولی، تبریز.
۱۲. لباب الانساب، ابن فندق، ج ۱، ص ۳۵۵، تحقیق سید مهدی رجایی، کتابخانه آیت الله نجفی.
۱۳. تسلیة المجالس، ج ۲، ص ۹۳ ـ ۹۴.

منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی