مراحل محاسبه نفس؛ چگونه می‌توانیم خود را بهتر بشناسیم؟
به گزارشخبرگزاری حوزه[1]، در دنیای پرشتاب امروز، تقویت خودآگاهی و پذیرش خود، کلید اصلی موفقیت و آرامش درونی است. بیایید با روش‌ها و اصول محاسبه نفس و پذیرش به این سفر ارزشمند بپردازیم!
محاسبه نفس
یکی از موضوعاتی که در روایات اسلامی بر آن بسیار تاکید گردیده و علمای اخلاق درباره اش بسیار بحث کرده اند، مساله محاسبه نفس است. اینکه هر کس باید از خود حساب بکشد و دست کم، در هر شبانه روز، یک بار خود را محاسبه کند. به دلیل رابطه تنگاتنگی که در خودآگاهی و خودآگاهی معنوی با محاسبه نفس دیده می شود به نکاتی در این زمینه کوتاه اشاره می شود.
در روایتی امام صادق علیه السلام به ابن‌جندب می فرمایند: «یاابن جندب، حقٌّ علی کل مسلم یعرفنا ان یعرض عمله فی کل یوم و لیلة علی نفسه فیکون محاسب نفسه، فان رای حسنة استزاد منها و ان رای سیئة استغفر منها لئلا یخزی یوم القیمة؛ ای پسر جندب، بر هر مسلمانی که ما را می شناسد، لازم است که در هر روز و شب، اعمالش را بر خود عرضه بدارد و از نفس خود حساب بکشد؛ اگر کار خوبی در آنها یافت، بر آن بیفزاید و اگر کار زشتی یافت، طلب بخشایش نماید تا در قیامت دچار رسوایی نگردد.»
نکته مهم اینکه از نظر مسلمانان یکی دیگر از نام های روز قیامت یوم الحساب است. و به آن، این ارزش داده شده که اگر انسان توجه نداشته باشد که روزی به کارهایش رسیدگی می شود و از او حساب می کشند، احساس مسؤولیت نمی کند و به فکر نمی افتد که به کارهایش سرو سامانی بدهد، کاری را ترک کند یا به کاری همت گمارد. بدین رو توسط بسیاری از علمای اخلاق و عرفان محاسبه نفس که خود ترکیبی از خودآگاهی و تربیت و سازندگی نفس است توصیه شده است.
محاسبه نفس چهار مرحله دارد:
۱. اول مشارطه است، یعنی، صبح انسان با خودش شرط کند که آن روز، وظایفش را به خوبی انجام دهد و از گناهان نیز بپرهیزد.
۲. دوم مراقبه است، یعنی، در طول روز مراقب خود و اعمالش باشد تا از آنچه با خود عهدکرده تخطی نکند.
۳. سوم محاسبه است، که در آخر شب، به حساب کارهای خود برسد، بررسی کند که چه مقدار به وظایف خویش عمل کرده و چه مقدار کوتاهی داشته است.
۴. چهارم معاتبه است (برخی این مرحله را در محاسبه ذکر کرده اند) یعنی، اگر انسان در محاسبه متوجه اشتباهاتی در رفتارش شد، بر خود عتاب کرده و خود را تنبیه کند تا لغزش هایش جبران شود.
پذیرش خود
منظور از پذیرش خود آن است که فرد خود را با تمام ویژگیهای مثبت و منفی که دارد، بپذیرد و دوست داشته باشد. بدین منظور باید بپذیرید که گاهی اوقات اشتباه می کنید، گاهی از عهده انجام کاری بر نمی آیید، گاهی نمی توانید آن گونه باشید که خودتان یا دیگران را راضی نگهدارید، شما نمی توانید همه اطرافیانتان را راضی نگه داشته و بر اساس خواسته های آنها عمل کنید و ... بنابراین نباید با سرزنش خود در این گونه موارد، از خودتان انتظار بیش از حد داشته و از خود واقعی تان دور شوید.
پذیرش دیگران
عامل کمک کننده دیگر برای رسیدن به خودآگاهی این است که علاوه بر خود، دیگران را نیز همان گونه که هستند، بپذیرید و دوست داشته باشید. به خاطر داشته باشید که هیچ دو نفری در دنیا وجود ندارند که کاملاً مثل یکدیگر بوده و خصوصیات یکسان داشته باشند. شما نمی توانید دوست یا همسری بیابید که کاملاً مشابه شما باشد و به گونه ای رفتار کند که شما عمل می کنید. بنابراین باید وجود تفاوتهای فردی در افراد را پذیرفته و با آن کنار بیاییم. اگر بپذیریم که هر فرد، انسانی است منحصر به فرد و هر یک از ما شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگر داریم، گامی بلند در جهت خودآگاهی و شناخت خود برداشته ایم.
مسئولیت پذیری
انسان هایی که از خودآگاهی خوبی برخوردارند، در قبال خود و دیگران "مسئولیت پذیر" هستند و از زیر بار قبول مسئولیت شانه خالی نمی کنند. مسئولیت ها فرصتی هستند که نیروهای جسمی، روانی و اجتماعی شما را به چالش بر می انگیزند، قدرت های خلاقانه شما را به حرکت وا می دارند و به شما کمک می کنند تا خودباوری قوی تری داشته باشید. در واقع قبول مسئولیت گامی بزرگ در جهت رشد و خودشکوفایی شما است. برخی افراد آمادگی روبرو شدن با واقعیت را درباره خودشان ندارند. زمانی که آگاهی از خود و شخصیت بیشتر شود، در بعضی مواقع به نظر می رسد که باید تغییراتی ایجاد شود اما برخی افراد نمی خواهند تغییر کنند، چون این تغییر نیازمند تلاش است. برای مثال ممکن است یک فرد از خودش این تصویر را بسازد که "شخصی است علاقه مند به سرگرمی و تفریح" و از آن به عنوان توجیهی برای عملکرد ضعیف در محیط کار و جامعه استفاده کند. در حقیقت اگر او دید صحیحی نسبت به خود داشته باشد، در می یابد که "یک فرد سهل انگار و وقت گذران است که انجام فعالیت های کاری، مسئولیت ها و وظایفش را تا دقیقه آخر به تعویق می اندازد".پ
شجاعت و صداقت
برای روبرو شدن با حقیقت وجودی مان یعنی خودآگاهی، داشتن صداقت و شجاعت دو شرط اساسی است.
منبع:مهارت خودآگاهی، ص ۳۸-۳۷
References
- ^خبرگزاری حوزه (www.hawzahnews.com)
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری