ایران جایگاهی استثنایی به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تنوع زایی و بوم زادی جنس پیاز دارد 

به گزارش گروه علمی ایرنا^[2]، جنس پیاز (Allium) به تیره نرگسیان (Amaryllidaceae) تعلق دارد و بزرگترین جنس تک لپه ای گلبرگ دار در ایران است از این جنس بیش از یکهزار گونه در دنیا و بیش از ۱۵۳ گونه در ایران وجود دارد. بسیاری از گونه های این جنس مثل سیر، پیاز، تره و موسیر ارزش اقتصادی و دارویی دارند. درصد بالایی از گونه های این جنس انحصاری ایران هستند.

بر همین اساس در پژوهشی تازه که با همکاری دانشمندانی از ایران، چین، ترکیه، ازبکستان و قرقیزستان انجام شده، تبارشناسی و تکامل صفات مورفولوژیکی و الگوهای پراکنش بیوجغرافیایی زیرجنس Melanocrommyum (در ایران معروف به والکیان) از جنس پیاز مورد بررسی قرار گرفت.

این مطالعه نه‌تنها به روشن شدن مسیر مهاجرت و گونه زایی این گیاهان کمک کرده، بلکه جایگاه استثنایی ایران را به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تنوع زایی و اندمیسم این جنس در جهان بیش از پیش آشکار ساخت.

یک عضو هیات علمی بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران که در این پژوهش بین المللی مشارکت داشته، در خصوص این مطالعه گفت: براساس داد های ژنوم کلروپلاستی، مکان و زمان پیدایش این گروه از گیاهان آسیای میانه و اواخر میوسن حدودا ۷.۲ میلیون سال پیش تعیین شد.

دکتر علیرضا دولتیاری افزود: انشقاق گونه هایی که در حال حاضر در آسیای میانه و ایران وجود دارند در پلیوسن حدودا ۳.۵۲ میلیون سال پیش اتفاق افتاده است. جالب اینکه مناسب و متنوع بودن زیستگاه های ایران سبب تنوع زایی سریع در این گروه شده و امروزه فلور ایران با دارا بودن حدودا ۸۰ گونه یکی از مراکز اصلی تنوع و بوم زادی (اندمیسم) این زیرجنس در دنیا به شمار می رود. همچنین یافته های مطالعه اخیر نشان داد ژنوم کلروپلاستی گیاهان این زیرجنس برخلاف دیگر زیرجنس های Allium، فاقد ژن های rps۱۹ و infA هستند.

بر اساس اعلام مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران جهاد دانشگاهی؛ این تحقیق با رویکرد مطالعه چند وجهی (مولکولی، جغرافیای گیاهی و مورفولوژیکی) و با بررسی نمونه های زیادی از تمام نقاط پراکنش این زیرجنس در دنیا به شکل گیری درکی عمیق و تصویری جامع از تاریخچه تکامل و الگوهای پراکنش جهانی و جغرافیای زیستی والکیان منتج شد. یافته های این تحقیق در شناخت بهتر ما از شیوه پیدایش و گونه زایی بخشی از تنوع زیستی فلور کشورمان بسیار مفید واقع شد.

همچنین در نتیجه فعالیت های میدانی گسترده، کلکسیون خارج از رویشگاه بی نظیری از این جنس در مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران ایجاد شده و جنبه های تاکسونومیکی، سیتوژنتیکی، مولکولی و پالینولوژیکی این گروه از گیاهان در قالب نوشته های علمی متعدد توسط محققان علمی این مرکز به چاپ رسیده و یا در دست چاپ است.

نتایج پژوهش اخیر در مجله بین المللی Plant Diversity با ضریب تاثیر Impact Factor = ۴.۶ به چاپ رسیده است.