10637

تخریب زیرساخت‌ها و از بین رفتن آمادگی تولیدکنندگان
در آذر 1402، معاون برنامه‌‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش‌ و پرورش اذعان کرد با توقف طرح شیر مدارس برای حدود یک دهه، زیرساخت‌های فیزیکی و اداری این برنامه نیز از بین رفت. شرکت‌های لبنی دیگر تولید بسته‌‌بندی‌های مخصوص شیر مدرسه را کنار گذاشتند و سراغ تولیداتی با صرفه اقتصادی بیشتر رفتند، همین موضوع، بازگشت به اجرای این طرح را دشوارتر کرد.
در همان سال 1402 و پس از تأکید ریاست جمهوری و پیگیری‌های معاون اول، بودجه طرح توزیع شیر در مدارس ابتدایی دولتی تأمین شد.
 این بار هدف‌گذاری مشخصی برای توزیع شیر در مدارس صورت گرفت و قرار شد به‌طور میانگین 75 وعده شیر در طول سال تحصیلی برای حدود 8میلیون دانش‌آموز ابتدایی توزیع شود و همان سال حدود 160میلیون پاکت شیر در میان 8.3میلیون دانش‌آموز توزیع شد و میانگین کشوری 20 نوبت بود. 
در مهر و آبان 1403 بار دیگر مسئله بودجه به یکی از دغدغه‌های اصلی طرح توزیع شیر تبدیل شد و مسئولان وزارت بهداشت و آموزش‌ و پرورش تأکید کردند این طرح تأثیر مستقیمی بر سلامت جسمی و کاهش سوءتغذیه دانش‌آموزان دارد، اما در بودجه سال 1403 رقم مشخصی برای آن پیش‌بینی نشده بود، اما رئیس‌جمهور دستور گنجاندن این طرح در تبصره‌های بودجه سال 1404 را صادر کرد.
با این حال و براساس اعلام مسئولان، برنامه‌ریزی برای سال تحصیلی 1405-1404 از ابتدای سال 1404 آغاز شده و قرار است برنامه ملی شیر مدرسه به شکلی پایدار، ساختاریافته و علمی دنبال شود.
یکی از نکات مهم در اجرای دوباره این طرح، حضور فعال سازمان ملی استاندارد ایران است که با همکاری وزارت آموزش‌ و پرورش، دستورالعمل‌های مربوط به تولید، بسته‌بندی، زنجیره سرد و حمل‌‌ونقل شیر را بازنگری کرده است. اداره‌های استاندارد استانی نیز موظف به نمونه‌‌برداری مداوم از شیرهای توزیعی در مدارس هستند تا از کیفیت و سلامت آن‌ها اطمینان حاصل شود.

زنگ مهر، زنگ شیر
حالا و براساس سخنان دبیر کمیته ملی شیر وزارت آموزش‌ و پرورش، انتظار می‌رود سال تحصیلی آینده (1405-1404) زنگ مهر و زنگ شیر همزمان آغاز شود؛ در این برنامه با استفاده از تجربیات سال گذشته، هماهنگی بهتری میان دستگاه‌ها، مدارس، شرکت‌های لبنی و نهادهای نظارتی ایجاد خواهد شد.
حسین اسداللهی در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اهمیت و جایگاه طرح شیر مدرسه از اقدامات انجام‌ شده برای احیای این طرح سخن گفت و با تأکید بر نقش حمایت دولت، مهم‌ترین چالش‌ها، راهکارها و الزامات اجرای پایدار آن را تشریح کرد.
وی بیان کرد: در دولت نگاه ویژه‌ای به طرح شیر مدرسه وجود دارد؛ رئیس‌جمهور و همچنین معاون اول ایشان در سال گذشته درزمینه این طرح دستور اقدام دادند و همین موضوع نشان از توجه بالای دولت به اهمیت تغذیه دانش‌آموزان دارد.
سال گذشته به دلیل محدودیت منابع مالی، امکان اجرای طرح فراهم نشد. امسال اتفاق مثبتی رخ داده و طرح شیر مدرسه در قانون بودجه 1404 برای نخستین بار دارای ردیف اعتباری مستقل شده است که این یک نقطه عطف مهم برای تثبیت و پایداری طرح محسوب می‌شود.
دبیر کمیته ملی شیر وزارت آموزش‌ و پرورش با بیان اینکه در سال‌های گذشته این طرح معمولاً براساس مصوبات هیئت دولت اجرایی می‌شد و در قانون بودجه، جایگاهی نداشت، اضافه کرد: داشتن ردیف در قانون بودجه به معنای رسمیت یافتن و پایداری اعتبارات است و ما از این نظر خوشحالیم که بخشی از اعتبارات ذیل سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و بخشی دیگر در جداول دیگر قانون بودجه دیده شده است.

دستور رئیس‌جمهور برای اجرای طرح
اسداللهی همچنین اظهار کرد: رئیس‌جمهور با صدور دستور صریح، خواستار پیگیری و اجرای طرح شده‌ است و معاون اول نیز به‌طور مستقیم بر اجرای آن نظارت دارد، همچنین وزیر آموزش و پرورش نیز شخصاً پیگیر امور است و اعتقاد جدی به این طرح وجود دارد.
از ابتدای سال جاری تاکنون چندین جلسه با محوریت اجرای طرح برگزار شده که بخشی از این جلسات به درخواست وزارت آموزش و پرورش و بخشی نیز با مشارکت وزارت بهداشت و دبیرخانه شورای عالی سلامت بوده است.
دبیر کمیته ملی شیر وزارت آموزش‌ و پرورش با تأکید براینکه در قالب این جلسات، کمیته علمی و سیاست‌گذاری تشکیل و موضوعاتی همچون نوع شیر، کیفیت، شاخص‌های تغذیه‌ای و استانداردهای لازم بررسی شد، گفت: خوشبختانه استانداردهایی که برای شیر مدرسه تدوین شده‌ بسیار سختگیرانه‌تر از استانداردهای رایج در بازار است و این حساسیت به دلیل جمعیت هدف، یعنی دانش‌آموزان است.
اسداللهی همچنین با اشاره به برگزاری جلسه‌ای در نهاد ریاست جمهوری، عنوان کرد: این جلسه با حضور معاونت فرهنگی ریاست‌ جمهوری و معاون اول تشکیل و بار دیگر بر اجرای طرح تأکید شد؛ در کنار این اقدامات، از سازمان حمایت مصرف‌کنندگان نیز خواسته شده درباره سازوکار قیمت‌گذاری و خرید شیر گزارشی تهیه کند و به وزارت آموزش و پرورش ارائه دهد.
وی با بیان این مطلب که تمام این تمهیدات از ابتدای سال تاکنون تنها با یک هدف دنبال شده‌ و آن، آغاز اجرای قدرتمند طرح شیر مدرسه از مهر 1404 است، اظهار کرد: در قانون بودجه، اعتباری برای این موضوع پیش‌بینی شده، اما باید این اعتبار تخصیص یابد؛ ما از سازمان برنامه و بودجه انتظار داریم در این زمینه یاری‌رسان باشد.

تأمین اعتبار؛ مهم‌ترین عامل موفقیت طرح 
این مقام مسئول ادامه داد: در حال حاضر آمادگی بسیار خوبی در دولت و سایر ارکان حاکمیتی برای اجرای این طرح وجود دارد؛ اما باید توجه داشت مهم‌ترین عامل موفقیت، تأمین و تخصیص به‌‌موقع اعتبار است، چرا که صنعت لبنیات و شرکت‌های فراوری‌کننده شیر به پرداخت‌های منظم و بدون تأخیر نیاز دارند.اگر در پرداخت‌ها تأخیر ایجاد شود، چرخه تولید دچار اختلال خواهد شد. 
باید توجه داشت از لحظه تأمین شیر خام در دامداری‌ها تا فراوری در کارخانه‌ها، بسته‌بندی، حمل و توزیع در مدارس، یک زنجیره بزرگ اقتصادی فعال است که همگی وابسته به جریان مالی مستمر هستند و نبود اعتبار به همه این‌ها آسیب می‌زند.
اسداللهی در پاسخ به این پرسش که چه شرایطی می‌تواند موب پایداری اجرای این طرح شود، گفت: از منظر علمی، هزاران مطالعه در ایران و جهان اثبات کرده‌اند طرح توزیع شیر در مدارس تأثیرات مثبت بلندمدتی دارد؛ ازجمله در رشد قد، افزایش تمرکز، کاهش بیماری‌ها و رفع سوءتغذیه.
وی به تجربه کشورهای مختلف اشاره و عنوان کرد: در چین، ژاپن و هلند این طرح سال‌هاست اجرا می‌شود و تأثیرات بسیار مثبتی در ارتقای سلامت نسل‌ها داشته است. هلند که بلندترین میانگین قد در دنیا را دارد، یکی از نمونه‌های موفق اجرای این طرح است.
اسداللهی با اشاره به سابقه نه چندان مثبت اجرای طرح شیر مدرسه در کشور در دهه‌های گذشته، گفت: این طرح بارها اجرا و متوقف شده است؛ ضمن اینکه این طرح از سال84 برای اجرا به آموزش و پرورش سپرده شد و پیش از آن در اختیار وزارت جهاد کشاورزی بود؛ اما الان آموزش و پرورش خود مجری آن بوده و وزارت جهاد کشاورزی ناظر و تأمین‌کننده شیر و وزارت بهداشت هم سیاست‌گذار این طرح است. 
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در طول این سال‌ها داشتیم، پیش‌بینی نکردن ردیف پایدار در قانون بودجه بود. به همین دلیل، سازمان برنامه و بودجه در تأمین منابع دچار مشکل می‌شد و اجرای طرح با تأخیر و دشواری همراه بود.

تخصیص بودجه برای نخستین بار
دبیر کمیته ملی شیر مدارس با تأکید براینکه در قانون بودجه سال 1404، برای نخستین‌ بار این ردیف به ‌صورت پایدار در نظر گرفته شده، اظهار کرد: این اتفاق بسیار مهمی است، هر چند سال 1397 نیز در لایحه پیشنهادی بودجه، سازمان برنامه این طرح را گنجانده بود که با همراهی مجلس تصویب شد.
وی در ادامه به مشکل کمبود پاکت شیر در سال‌های گذشته اشاره کرد و افزود: در سال‌های گذشته به دلیل اینکه طرح دیر اجرا می‌شد، صنعت لبنیات نمی‌توانست خود را آماده کند و فرصت کافی برای تولید یا واردات پاکت نداشت، اما حالا با اعلام زودهنگام، صنعت چند ماه زمان دارد تا قراردادهای لازم را برای تأمین پاکت منعقد کند یا تولید را افزایش دهد و یا اینکه از خارج کشور تأمین کند.
در سال‌های 1403-1402 شاهد اتفاقات خوبی در کشور بودیم. در یکی دو سال اخیر حجم تولید پاکت شیر استریل در کشور افزایش پیدا کرد و از طرفی چندین خط تولید وارد کشور شد که هم به ارتقای توان تولید کشور و هم به افزایش اشتغال کمک کرد.
اسداللهی با تأکید بر اینکه باید در کشور سرمایه‌گذاری روی پاکت داخلی داشته باشیم، اما این وظیفه آموزش و پرورش نیست، گفت: نکته مهم این است که باید نگاه حمایتی به توان تولید داخلی داشته باشیم؛ ما در وزارت آموزش و پرورش، با اینکه سیاست‌گذار حوزه صنعت نیستیم، اما در همین طرح نیز تلاش کرده‌ایم امتیازهایی به شرکت‌هایی بدهیم که از پاکت داخلی استفاده می‌کنند.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی در این حوزه، می‌تواند مانع واردات شود و کشور را در تأمین مواد اولیه خودکفا کند، چراکه حجم بالایی شیر استریل استفاده می‌کنیم و به همین دلیل باید توان تولید پاکت در کشور با آن متناسب باشد.
دبیر کمیته ملی شیر مدارس در ادامه درباره زمان، جامعه هدف و نحوه توزیع شیر در مدارس، بیان کرد: قانون برنامه هفتم پیشرفت به‌‌صراحت اعلام کرده شیر مدرسه باید در مدارس ابتدایی دولتی توزیع شود، اما درخصوص تعداد نوبت‌های توزیع در هفته، هنوز نمی‌توان با قطعیت نظر داد، چون اجرای طرح به عوامل متعددی مانند میزان تخصیص اعتبار و میزان تولید پاکت بستگی دارد.
در حال حاضر نمی‌توان زمان‌بندی دقیقی ارائه داد، اما تلاش ما این است با آمادگی کامل، از ابتدای مهر طرح را آغاز کنیم. اگر تخصیص اعتبارات محقق شود، با حمایت صنعت و مشارکت دولت، طرح شیر مدرسه می‌تواند به الگویی پایدار برای ارتقای سلامت دانش‌آموزان کشور تبدیل شود.

Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری