6 چالش اساسی در توسعه فناوری‌های نوین
به گزارش خبرگزاری ایمنا[1]، در عصر حاضر، فناوری به عنوان محوری اساسی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مطرح است، ایران به عنوان بخشی از جامعه جهانی در دهه‌های اخیر گام‌هایی در جهت تطابق با تحولات فناورانه برداشته است، این پیشرفت‌ها، اگرچه همراه با چالش‌های فراوانی بوده‌اند، نشان‌دهنده تلاش‌های داخلی برای خودکفایی و نوآوری در شرایط تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های فناورانه است.
ظهور استارتاپ‌های پویا در حوزه‌هایی چون فین‌تک و تجارت الکترونیک گرفته تا توسعه فناوری‌های نوین در صنایع خودروسازی، انرژی‌های تجدیدپذیر و بیوتکنولوژی، ایران را در مسیر ایجاد اکوسیستمی نوین گذاشته تا بتواند به عنوان پلی میان سنت و مدرنیته عمل کند، با این حال این راه پرپیچ‌وتاب نیازمند تحلیل دقیق عوامل موفقیت و چالش‌های پیش‌رو است.
تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های پیشرفته جهانی را محدود کرده‌اند، اما این شرایط به نوعی به کانونی برای خلاقیت و نوآوری داخلی تبدیل شده است. در حوزه استارتاپ‌ها، کشور شاهد رشد چشمگیری بوده است. شرکت‌های کوچک و متوسط در حوزه‌هایی چون پرداخت‌های الکترونیکی، اپلیکیشن‌های مدیریت مزرعه، و خدمات آنلاین، با بهره‌گیری از فناوری‌هایی چون اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی، به بازارهای بزرگی تبدیل شده‌اند، به عنوان نمونه توسعه اپلیکیشن‌هایی که به کشاورزان امکان پایش رطوبت خاک و سلامت دام‌ها را می‌دهند، نشان‌دهنده تلاش برای ادغام فناوری در صنایع سنتی است.
صنایع بزرگ نیز از این تحولات غافل نمانده‌اند، خودروسازی ایران، با معرفی خودروهای هیبریدی و برقی و راه‌اندازی ایستگاه‌های شارژ در پارکینگ‌های عمومی تهران، گامی اساسی در جهت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی برداشته است. در حوزه انرژی، پروژه‌های خورشیدی و بادی نیز به عنوان جایگزینی پایدار برای منابع سنتی در حال توسعه هستند، همچنین فناوری نانو در صنایع پزشکی، کشاورزی و نظامی ردپایی عمیق گذاشته و بیوتکنولوژی به عنوان ابزاری کلیدی در تولید داروهای نوین و بهبود محصولات کشاورزی مطرح شده است.
برای غلبه بر این چالش‌ها، تحلیلگران حوزه فناوری بر ضرورت سیاست‌گذاری هوشمندانه تأکید می‌کنند، ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی همچون اینترنت پرسرعت داخلی، حمایت از پارک‌های علم و فناوری، و تسهیل همکاری دانشگاه‌ها با بخش خصوصی از جمله اقدامات کلیدی است. به عنوان نمونه، دفاتر انتقال فناوری می‌توانند نقش واسطه‌ای مؤثری ایفا کنند تا نیازهای صنعت به دانشگاه‌ها منتقل شود، جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق همکاری با کشورهای همسایه می‌تواند شکاف منابع مالی را پر کند، همچنین استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی، راهی برای دور زدن تحریم‌ها و دسترسی به دانش جهانی است. برنامه‌های آموزشی کاربردی، تقویت تیم‌های تحقیق و توسعه، و ایجاد شرایط کاری جذاب برای متخصصان، تنها راه ممکن برای جلوگیری از خروج مغزها و تبدیل ایران به قطبی فناورانه در منطقه است، این مسیر هرچند پرفاصله و دشوار، با برنامه‌ریزی استراتژیک و همراهی بخش‌های دولتی و خصوصی، قابل طی خواهد شدن بود.
نرجس مفید در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا[2] در رابطه با رشد فناوری در جامعه جهانی و تأثیر آن در ایران گفت: از آنجا که ایران نیز بخشی از جامعه جهانی است و در دنیا ایده‌های نوآورانه و فناورانه در حال توسعه هستند، در ایران نیز استارتاپ‌ها به طرز قابل توجهی رشد یافته‌اند، به نظر می‌رسد اکوسیستم استارتاپی در سال‌های اخیر با خلاقیت بیشتری به تولید ایده‌ها و طرح‌های نوین پرداخته و از سوی دیگر، صنایع سنتی‌تر و افراد مؤثر در این اکوسیستم نیز با اطمینان از این روند حمایت کرده‌اند.
وی افزود: به همین دلیل، شاهد ظهور استارتاپ‌های موفق و قدرتمندی در حوزه‌های مختلفی همچون فین‌تک، تجارت الکترونیک، اپلیکیشن‌های موبایل و حتی خدمات آنلاین هستیم که برخی از آن‌ها به ابر بیزینس‌های واقعی تبدیل شده است؛ در دنیای ارتباطات، توسعه شبکه‌های مخابراتی نیز از فناوری‌های نوین بهره‌مند شده است، از جمله بحث‌های مرتبط با اینترنت اشیا (IoT)، خدمات ابری و دیگر فناوری‌های پیشرفته که در سال‌های اخیر در ایران مورد توجه قرار گرفته‌اند.
کارشناس حوزه علم و فناوری تصریح کرد: در حوزه نانو فناوری نیز، ردپای این فناوری‌ها در صنایعی چون پزشکی، کشاورزی و صنعت به وضوح دیده می‌شود، همچنین بایوتکنولوژی نیز از جمله صنایعی است که در بخش‌های داروسازی، پزشکی و کشاورزی شاهد رشد قابل توجهی بوده است؛ در حوزه باغداری، دامداری و مزرعه‌داری شاهد رشد چشمگیر اپلیکیشن‌های بوده‌ایم؛ این اپلیکیشن‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته نظیر پایش رطوبت، دما و سلامت حیوانات، امکان مدیریت هوشمند مزرعه‌ها و باغ‌ها را از طریق موبایل فراهم کرده‌اند.
مفیدی بیان کرد: در صنعت خودرو نیز فناوری نوین تأثیرات قابل توجهی داشته است، از جمله خودروهای هیبریدی و برقی که اکنون در ایران مورد توجه قرار گرفته‌اند، به عنوان مثال در پارکینگ طبقاتی برج میلاد استیشن‌های شارژ خودروهای برقی راه‌اندازی شده‌است؛ صنعت نرم‌افزار نیز از فناوری‌های نوین بهره فراوانی برده است، از بهبود فرآیندها تا نرم‌افزارهایی که پیش‌بینی بازار و تحلیل‌های مختلف را انجام می‌دهند؛ در حوزه هوش مصنوعی نیز، با وجود چالش‌های بین‌المللی، تلاش‌هایی برای بومی‌سازی دانش و توسعه فناوری انجام شده است.
وی تاکید کرد: صنعت برق و انرژی نیز از فناوری‌های نوین بهره می‌برد، از جمله انرژی‌های خورشیدی و بادی. با وجود تحریم‌ها، صنعتگران ایرانی تلاش کرده‌اند تا از دنیا عقب نمانند و فناوری‌ها را بومی‌سازی کنند، اما چالش‌ها و موانع بسیاری بر سر راه پیشرفت و توسعه فناوری‌های نوین در ایران وجود دارد.
کارشناس حوزه علم و فناوری با اشاره به انواع چالش‌های پیشروی تکنولوژی بیان کرد: اولین و مهم‌ترین چالش، تحریم‌های بین‌المللی است که دسترسی به فناوری‌های جهانی را محدود کرده و سرمایه‌گذاری خارجی را دشوار کرده است؛ دولت برای مقابله با این چالش‌ها به بومی‌سازی فناوری و افزایش توان داخلی تأکید دارد، اما این امر به آسانی قابل دستیابی نیست.
مفیدی ادامه داد: چالش دوم، کمبود سرمایه‌گذار داخلی است، با وجود اعتماد صنایع به استارتاپ‌ها، تعداد سرمایه‌گذاران داخلی کافی نیست و نیاز به تقویت بخش خصوصی و حمایت‌های مالی بیشتری وجود دارد؛ چالش سوم، مقررات پیچیده و غیر شفاف است که سرعت حرکت صنعت را کاهش داده و کارآفرینان را دلسرد می‌کند؛ راه‌حل این مسئله بازنگری و به‌روزرسانی مقررات است.
وی افزود: چالش چهارم، خروج نخبگان و متخصصان از کشور به دلیل شرایط کاری نامناسب و حقوق پایین است، حفظ و جذب این نیروی انسانی با ارائه تسهیلات و بهبود شرایط کاری ضروری است؛ چالش پنجم، محدودیت همکاری‌های بین‌المللی است که کشور را از دانش و تجربیات جهانی محروم کرده است، ایجاد شرایط دیپلماتیک مناسب می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند،؛ چالش ششم ضعف در تیم‌های تحقیق و توسعه و مستندسازی است، برای پیشرفت در این زمینه نیاز به تقویت مراکز تحقیقاتی و ارتقای سطح دانش فنی داریم.
کارشناس حوزه علم و فناوری تصریح کرد: دولت و سیاست‌های آن در حمایت و توسعه از نوآوری و فناوری‌های نوین نقش اساسی دارد، با سیاست‌گذاری‌های مناسب، تصویب قوانین حمایتی و بسترسازی، دولت می‌تواند شرایط مناسبی را برای رشد صنایع و فناوری‌های نوین فراهم کند؛ حمایت مالی از طریق تسهیلات و وام‌های کم‌بهره، ایجاد زیرساخت‌های فناوری نظیر اینترنت پرسرعت و انرژی‌های تجدیدپذیر و آموزش و تربیت نیروی انسانی از جمله اقداماتی است که دولت می‌تواند برای تقویت نوآوری انجام دهد.
مفیدی گفت: در رابطه با ارتباط بین دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و صنعت، این ارتباط باید مؤثرتر از گذشته باشد؛ تا چند سال پیش، فاصله زیادی بین آنچه در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شد و نیازهای واقعی صنعت وجود داشت، اما اکنون تلاش‌هایی برای کاهش این فاصله صورت گرفته و دانشجویان از ترم‌های اولیه وارد محیط کار واقعی می‌شوند.
وی تصریح کرد: دفاتر انتقال فناوری نیز به عنوان واسطه‌ای بین دانشگاه‌ها و صنعت عمل می‌کنند و نیازهای صنعت را به دانشگاه‌ها منتقل می‌کنند، این دفاتر می‌توانند با برنامه‌های پژوهشی حمایتی و دانش کاربردی مورد نیاز صنایع را تولید کنند؛ پارک‌های علم و فناوری نیز می‌توانند با فراهم آوردن محیطی برای تعامل و همکاری استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور، به توسعه فناوری کمک کنند.
کارشناس حوزه علم و فناوری ادامه داد: این مراکز نیازمند حمایت مالی و پشتیبانی برای ادامه فعالیت هستند، برنامه‌های کارآموزی واقعی و رویدادهای تخصصی نیز از دیگر عوامل مهم در تقویت ارتباط بین دانشگاه و صنعت هستند؛ این برنامه‌ها می‌توانند به تربیت نیروی ماهر و آشنایی دانشگاه‌ها با نیازهای واقعی صنعت کمک کنند.
مفیدی بیان کرد: در مورد فرصت‌های همکاری بین‌المللی در زمینه فناوری‌های نوین، باید گفت که به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، فرصت‌های همکاری بسیار محدود است، با این حال با کشورهای همسوی همچون چین، روسیه، ترکیه و قطر می‌توانیم تعاملات علمی و صنعتی خوبی داشته باشیم.
وی تاکید کرد: باید به دنبال بازارهای مشترک و فرصت‌های جدید در کشورهای نوظهور باشیم. همکاری‌های پژوهشی و دانشگاهی بین‌المللی نیز می‌تواند به ما در دسترسی به دانش جهانی کمک کند. همچنین با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال و اینترنتی، می‌توانیم ارتباطات جهانی خود را تقویت کنیم، برای بهره‌برداری بهتر از فرصت‌های بین‌المللی، باید به دنبال رفع محدودیت‌ها و تحریم‌ها باشیم.
به گزارش ایمنا، روند رشد فناوری در ایران، با وجود دستاوردهای درخشان در حوزه‌های مختلف، با چالش‌های ساختاری و خارجی پیچیده‌ای روبه‌روست. موفقیت در این مسیر، نیازمند عزم ملی برای اصلاح مقررات، جذب سرمایه، حفظ نخبگان، و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است، در این میان، نقش جامعه فناوران، صنعتگران، و سیاستگذاران در تبدیل چالش‌ها به فرصت، تعیین‌کننده خواهد بود.
References
- ^خبرگزاری ایمنا (www.imna.ir)
- ^ایمنا (www.imna.ir)
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری