مردم آمریکا؛بازنده جنگ تعرفه‌ها
احمد میرخدایی- روزنامه‌نگار
در یک هفته اخیر با اقدام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در وضع تعرفه‌های سنگین بر کشورهای جهان، شوک جدیدی به اقتصاد دنیا وارد شده است. همه بازارهای مالی دنیا در یک هفته اخیر سقوط کرده‌اند و دورنمای رکود بر اقتصادهای بزرگ سایه افکنده است. ارزش بورس‌های آمریکا بیش از 10تریلیون دلار کاهش یافته و تاکنون مردم آمریکا خسارت سنگینی دیده‌اند. با این حال، ترامپ به‌دنبال رفع کسری تراز تجاری آمریکا با ادامه سیاست تعرفه‌ای است. درباره تبعات این سیاست بر اقتصاد جهان و اقتصاد ایران با احمد صالحی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم.
هر کشوری به آمریکا صادرات بیشتری دارد از نظر ترامپ، خائن‌تر است
مبنای تصمیم آمریکا در وضع تعرفه بر واردات کالا از سایر کشورها چیست؟
مبنای این تصمیم را باید همان ایده امریکن اکسپشنالیزم یا استثنا بودن آمریکا بدانیم که واقعا در ایالات‌متحده از مدرسه چنین ذهنیتی را پرورش می‌دهند. طبق این فرمول، اگر کشورهایی مثل کامبوج یا ویتنام به آمریکا صادرات خیلی زیادی دارند، ولی آمریکا به آن کشورها صادرات زیادی ندارد، حتما آن کشورها از ابزارهای ناعادلانه تجاری استفاده کرده‌اند وگرنه امکان ندارد آن‌قدر کسری تجاری با آن کشور به‌خصوص وجود داشته باشد.
درنتیجه این ایده، یک دفعه اتحادیه اروپا، ژاپن، کامبوج، کانادا و استرالیا که همه دوستان آمریکا هستند بالاترین تعرفه برایشان وضع شده است. این فرمول خیلی عجیب‌وغریبی است و در هیچ مکتب اقتصادی هم نیست. درواقع آمریکا گفته هر کسی که بیشتر به من صادرات می‌کند حتما یک شیطنتی می‌کند پس من برای آن تعرفه بیشتری وضع می‌کنم.
درحالی‌که صادرات یکی از هزاران مبحث اقتصادی کشورهاست و یک عامل مهم است، ولی ده‌ها عامل دیگر هم وجود دارد.
مصرف‌کنندگان آمریکایی بازنده جنگ تعرفه‌ها هستند
سؤال مهم این است که نهایتا تصمیم ترامپ که تاکنون لرزه‌ای در اقتصاد آمریکا ایجاد کرده به نفع مردم آمریکا تمام خواهدشد؟
خب، یک اشتراک نظری وجود دارد که حتما شهروندان آمریکایی حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بازنده می‌شوند. این را همه قبول دارند و حتی خود ترامپ هم در سخنرانی‌هایش گفته که در کوتاه‌مدت مجبوریم؛ مثلا برای اینکه در بلندمدت وضعمان بهتر شود. اگر دقت کنید در نخستین توئیتی هم که ترامپ بعد از وضع تعرفه زد، نوشت که مریض بعد از عمل جراحی زنده است؛ پس این یعنی موفقیت، دیگر از الان به بعد شروع می‌کند به بهتر شدن.
ترامپ یک سخنرانی هم کرد و گفت: درواقع من نمی‌خواهم بازارها بریزد، ولی بعضی وقت‌ها شما چاره‌ای نداری جز اینکه دارو مصرف کنی. پس اینکه مصرف‌کنندگان آمریکایی بازنده جنگ تعرفه‌ها هستند، مورد اجماع است.
سقوط بازارهای بورس آمریکا بی‌سابقه است
فراتر از مردم عادی، آیا وضع تعرفه‌ها به نفع اقتصاد آمریکا و بخش تولید و کارخانه‌ها خواهد بود؟
بورس آمریکا طی 3روز پس از وضع تعرفه‌ها تقریبا 13درصد سقوط کرد. اگر بخواهیم بفهمیم 13درصد سقوط در 3روز یعنی چه، باید آن را با سقوط بحران مالی سال ۲۰۰۸ مقایسه کنیم. در آن 8ماه بحران مالی سال 2008، بورس آمریکا مجموعا 20درصد سقوط کرده ، ولی اکنون طی 3روز پس از وضع تعرفه ترامپ، بورس آمریکا 13درصد سقوط کرد. الآن همه کارشناسان می‌گویند که ترامپ بهتر است بیاید و بگوید غلط کردم، اما دیدیم که او توییت کرد و نوشت: از ۵۰ کشور با من تماس گرفتند که با همدیگر مذاکره کنیم؛ یعنی قصد عقب‌نشینی ندارد.
چین خود را برای جنگ تعرفه‌ای آماده کرده بود
آینده این سیاست جنگ تعرفه‌ای چه می‌شود؟ به نفع چین می‌شود؟ به نفع آمریکا می‌شود؟ به نفع چه کشوری می‌شود؟
الان شواهدی نداریم و فقط می‌توانیم تحلیل کنیم. تنها شواهدی که داریم نتایج بازار بورس است. خب، بازار بورس آمریکا در آن 3،2 روز 13درصد ریخت و از فوریه، یعنی از وقتی که ترامپ آمد ۱۰ تریلیون دلار ارزش بورس آمریکا سقوط کرد.
در این دعوا آمریکا بیشتر زیان می‌کند؛ چون کل صادرات چین به آمریکا تا سال ۲۰۱۸ (قبل از دوره ترامپ) حدود ۵۵۰ میلیارد دلار بوده که الآن ۴۳۷ میلیارد دلار شده و این عدد یعنی 3،2درصد تولید ناخالص داخلی چین.
چین از 6،5 سال پیش صادراتش به آمریکا را به‌طور هدفمند کم کرده است. به اضافه اینکه در اسفندماه طرح کلان اقتصادی جدید خود را بر مبنای تمرکز بر مصرف داخلی رونمایی کرد.
یعنی چینی‌ها می‌گویند از این پس برای تداوم رشد اقتصادی باید روی یک و نیم میلیارد جمعیت خودمان بیشتر حساب کنیم. این طرح، قبل از اعلام تعرفه‌هاست؛ یعنی اصلا طرح کلان چین این است که رشد اقتصادی‌اش را براساس تحریک مصرف داخلی تمرکز دهد و همزمان چین در حال توجه به جنوب جهانی است. (همان شرق که ما در مقابل غرب می‌گوییم.)
چین به‌عنوان نماینده جنوب جهانی، سازمان‌های بریکس و شانگهای را راه انداخته و در کنار مصرف داخلی یک و نیم میلیارد جمعیت خودش که عدد بزرگی است، پیشاپیش به استقبال تعرفه‌های ترامپ رفته است.
الان تجارت چین با سازمان آسه‌آن از تجارت چین با آمریکا پیشی گرفته است؛ درحالی‌که تا چند سال پیش آمریکا بزرگ‌ترین شریک تجاری چین بود. درنتیجه هرگونه افولی در اقتصاد آمریکا مستقیما اثرش روی اقتصاد چین حس خواهد شد و هنوز هم این حرف معتبر است؛ برای همین چین هم همواره دنبال این بوده که وابستگی به تجارت با آمریکا را کم کند. اساسا تحلیل من این است که پروژه کمربند - جاده که در سپتامبر سال ۲۰۱۳ (شهریور سال ۱۳۹۲) در آستانه، پایتخت کشور قزاقستان رونمایی شد و یک پروژه یک‌و‌نیم‌تریلیون دلاری در ۱۲۰کشور دنیاست در همین راستا بود.
جنگ تعرفه‌ای به سود صنایع آمریکا نخواهد شد
پس ادامه روند جنگ تعرفه برای اقتصاد آمریکا آسیب‌زا هم هست؟
بله، آموزه‌های جریان اصلی اقتصاد می‌گوید حمایت از صنایع داخلی با وضع تعرفه سبب می‌شود خلاقیت، نوآوری، تکنولوژی و بهره‌وری از صنعت داخلی آمریکا گرفته شود و این احتمال وجود دارد که در حوزه نوآوری و خلاقیت باعث آسیب در داخل آمریکا شود.
نکته دوم هم ضعف زیرساخت‌های آمریکاست. رتبه زیرساخت آمریکا c منفی اعلام شده است؛ یعنی زیرساخت‌های آمریکا خیلی زمان نیاز دارد تا به نقطه‌ای برسد که نتیجه‌اش خلاقیت و نوآوری و رشد اقتصادی باشد و با تعرفه محقق نمی‌شود. اما چین زیرساخت و زنجیره تامین را کاملا در خود دارد.
نکته سوم اینکه این تعرفه گذاشتن، انگیزه کشورهای دیگر برای خرید اوراق قرضه آمریکا را کاهش می‌دهد. کشورهای دیگر در مقیاس بزرگ به آمریکا کالا صادر می‌کردند و با پول آن، اوراق قرضه آمریکا را می‌خریدند. اکنون با وضع تعرفه‌های شدید، کشورهای دیگر آن‌قدر صادرات به آمریکا نخواهند داشت که اوراق قرضه بخرند و این، کسری بودجه آمریکا را عمیق‌تر می‌کند؛ یعنی آمریکایی که یک تریلیون دلار در سال کسری بودجه خود را با فروش اوراق حل می‌کرد، از این نعمت محروم می‌شود.
چهارمین موضوع هم خطر رکود است که مؤسسات معتبر احتمال بروز رکود در آمریکا را تا 60درصد هم برآورد کرده‌اند.
خب، اگر این رکود اتفاق بیفتد آن چیزی که آمریکا می‌خواست و هدف ترامپ بود، محقق نخواهد شد.
فرصت‌های جنگ تعرفه‌ای ترامپ برای اقتصاد ایران
تعرفه‌های آمریکا چه مزایا و معایبی برای اقتصاد ایران دارد؟
کاهش قیمت نفت به زیان ماست، اما در یک‌سری بازارهای صادراتی به نفع ما می‌شود؛ چون کشورها علیه واردات کالا از آمریکا تعرفه می‌گذارند؛ مثلا چین علیه واردات پسته از آمریکا تعرفه گذاشته و اکنون پسته ایران می‌تواند راهی بازار چین شود.ضمن اینکه تجارت در دنیا دارد به جای جهانی شدن، منطقه‌ای می‌شود. درنتیجه اولا نقش همسایه‌ها و ثانیا نقش پیمان‌های منطقه‌ای مثل همین اتحادیه تجاری اوراسیا ، اکو یا شانگهای و بریکس (شانگهای و بریکس بیشتر) خیلی پررنگ می‌شود و به نفع ماست. ببینید حدود ۶۰ درصد صادرات همه کشورها به همسایگان آنهاست. در دنیا فرصت‌های خیلی زیادی برای ایران فراهم می‌شود چون حتما طرح کمربند - جاده چین دوباره شدت می‌گیرد و ترانزیت برای ما نقش و اهمیت جدی پیدا می‌کند. الان همه در دنیا نشسته‌اندو فکر می‌کنند، پژوهش می‌کنند که این تعرفه‌ها چه فرصت‌هایی را خلق می‌کند. ما نباید حرف‌های کلی بزنیم، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و اتاق بازرگانی ایران و هر کسی که دستش می‌رسد باید بیاید و تحقیق کند و فرصت‌های اقتصادی برای ایران مثل پسته را پیدا کند. حتما ده‌ها و صدها فرصت دیگر از این جنگ تعرفه برای ایران وجود دارد.
∎[2][3]
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری