پاییز با چاشنی مقاومت دارویی

به گزارش خبرگزاری - ^[1]با نزدیک شدن به فصل سرما و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های شایع فصلی نظیر سرماخوردگی و آنفلوآنزا، نیاز به مصرف اصولی داروها و اجتناب از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. کارشناسان سلامت معتقدند مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، افزون بر اینکه تأثیری بر درمان بیماری‌های ویروسی ندارد، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شود. این نگرانی‌ها با توجه به افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور و تأثیرات مخرب آن بر سلامت فردی و عمومی، بیش از پیش مورد تاکید قرار گرفته‌اند. سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو، در گزارشی از وضعیت مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در نیمه نخست سال، به جایگاه کپسول آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم به عنوان پرفروش‌ترین داروی کشور اشاره کرد و گفت: «نیمه اول سال جاری، کپسول آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم از لحاظ تعداد و مبلغ، در صدر فهرست داروهای پرفروش کشور قرار گرفت». این اعلامیه نشان‌دهنده افزایش قابل توجه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها است که بیشتر ناشی از مصرف خودسرانه و عدم آگاهی کافی مردم نسبت به اثرات و عوارض آنها است. حیدر محمدی ادامه داد: «در فهرست 10 داروی پرفروش، ۴ مورد مربوط به آنتی‌بیوتیک‌هاست». آمار نشان‌دهنده یک روند نگران‌کننده است که مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها نه‌تنها در میان پزشکان، بلکه در سطح جامعه نیز رایج شده است. وی افزود: «مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند عواقب ناگواری مانند افزایش مقاومت باکتری‌ها را به همراه داشته باشد، بنابراین ما نیازمند فرهنگ‌سازی گسترده هستیم تا مردم از خطرات مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها آگاه شوند». بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ایران در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها رتبه دوم جهان را دارد؛ جایگاهی که زنگ خطری جدی برای سیستم بهداشتی کشور است و نشان می‌دهد برای تغییر الگوهای نادرست مصرف، باید اقدام‌های جدی و آموزشی انجام شود. بسیاری از کارشناسان تأکید می‌کنند برای کاهش مصرف بی‌رویه، آگاهی و فرهنگ‌سازی لازم است و باید مردم نسبت به خطرات مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها هشدار داده شوند. این رتبه‌بندی نشان‌دهنده ضعف‌های جدی در سیستم بهداشت و درمان کشور است که به اصلاحات گسترده در حوزه مدیریت دارویی، افزایش نظارت بر فروش داروها و آموزش گسترده به پزشکان و جامعه برای مصرف بهینه آنتی‌بیوتیک‌ها نیاز دارد. با اجرای سیاست‌های مناسب و افزایش آگاهی عمومی، می‌توان به کاهش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و مقابله با مقاومت دارویی دست یافت. مینو محرز، رئیس کنگره جامع پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی، به مصرف بالای آنتی‌بیوتیک‌ها در بیمارستان‌ها اشاره کرده و هشدار می‌دهد: «مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در بیمارستان‌ها فاجعه‌بار است و اگر این روند ادامه یابد، جان نسل آینده را به خطر می‌اندازد». وی افزود: «این مصرف نادرست، خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی را افزایش داده و سلامت عمومی را به‌شدت تهدید می‌کند». این هشدارها نشان‌دهنده تأثیرات مخرب مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در محیط‌های درمانی است. پزشکان با اشاره به اینکه مصرف غیرمجاز این داروها می‌تواند منجر به افزایش مقاومت باکتری‌ها شود، اهمیت رعایت اصول بهداشتی توسط کارکنان بیمارستان‌ها را نیز برجسته کردند. مینو محرز در ادامه گفت: «یکی از راهکارهای مهم برای کنترل عفونت‌های بیمارستانی، شست‌وشوی مرتب دست‌ها توسط کارکنان مراکز درمانی است. این امر می‌تواند نقش موثری در کاهش عفونت‌های بیمارستانی ایفا کند». دکتر محرز با اشاره به اهمیت فرهنگ مصرف دارو و نقش داروخانه‌ها تأکید کرد: «داروخانه‌ها نباید هر دارویی را به افراد بدون نسخه تحویل دهند، چرا که این اقدام سلامت آنان را به خطر می‌اندازد». وی افزود: «مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و دیگر داروها بدون مشورت با پزشک می‌تواند نه‌تنها نتیجه درمانی مناسبی نداشته باشد، بلکه مقاومت دارویی و عوارض جانبی خطرناکی را به همراه داشته باشد». این نکات نشان‌دهنده نیاز فوری به تغییر در الگوهای مصرف داروها و افزایش آگاهی عمومی نسبت به خطرات مصرف غیرمجاز آنتی‌بیوتیک‌ها است. نهادهای دولتی و بهداشتی باید سیاست‌های موثری برای بهینه‌سازی مصرف داروها ایجاد کنند. این سیاست‌ها می‌تواند شامل محدودیت‌های قانونی بر فروش آنتی‌بیوتیک‌ها، آموزش مداوم برای پزشکان و داروسازان و افزایش آگاهی عمومی از طریق رسانه‌ها و کمپین‌های آموزشی باشد. علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز به موضوع مهم مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها واکنش نشان داد و اظهار کرد: «اگر مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها ادامه یابد، باکتری‌ها قوی‌تر می‌شوند و به‌زودی به مرحله‌ای خواهیم رسید که دیگر آنتی‌بیوتیک‌های موجود قادر به درمان آنها نخواهند بود». رئیسی با اشاره به روند پایان ‌یافتن ساخت نسل جدید آنتی‌بیوتیک‌ها در جهان، افزود: «دنیا به مراحل آخر ساخت این نوع داروها رسیده است و در آینده‌ای نزدیک، ممکن است با تهدیدی جدی در کنترل بیماری‌های عفونی مواجه شویم». هشدارها نشان‌دهنده وضعیت بحرانی مقاومت دارویی در سطح جهانی و نیازمند توجه فوری و اقدامات جامع برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و توسعه داروهای جدید است. مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها نه‌تنها تهدیدی برای سلامت فردی است، بلکه می‌تواند به بحران‌های گسترده‌ای در سیستم بهداشت و درمان منجر شود. با توجه به افزایش مقاومت دارویی و شیوع عفونت‌های بیمارستانی، نیاز به اقدامات فوری و جامع برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها احساس می‌شود. تنها با همکاری همه‌جانبه میان نهادهای دولتی، بهداشتی، آموزشی و جامعه مدنی می‌توان از این بحران پیشگیری و سلامت عمومی جامعه را تضمین کرد. مراجعه به پزشک و مصرف داروها تنها بر اساس تجویز متخصصان، کلید اصلی برای مقابله با این چالش جدی است.∎^[2]​^[3]