پیچیدگی تعیین مرجع خبری در عصر شبکه‌های اجتماعی

  به‌تازگی یکی از مراکز افکارسنجی، گزارشی از نظرسنجی وضعیت اجتماعی فرهنگی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی را منتشر کرده است که یکی از یافته‌های آن،‌ درباره شیوه دسترسی به اخبار در میان دانشجویان کشور است. مطابق این نظرسنجی، سایت،‌ خبرگزاری و شبکه‌های اجتماعی داخلی با سهمی 25 درصدی، جایگاه اول را به خود اختصاص داده‌اند، خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی، سهم 20 درصدی و جایگاه دوم و پس از این دو، صداوسیما با  12/5 درصد قرار گرفته است. انتشار این نظرسنجی و اعلام این رتبه بندی، سبب رفت و برگشت‌هایی میان فعالان رسانه‌ای شده بود که آیا  صداوسیما مرجعیت رسانه‌ای و خبری خود را از دست داده است یا خیر؟ 
برای قضاوت بد نیست از این نقطه شروع کنیم که به اعتبار «حسن السؤال نصف العلم»، این پرسش‌های ماست که برای جواب چارچوب مشخص می‌کند.در این نظرسنجی سؤال شده است که بیشتر از چه طریقی اخبار روز را دنبال می‌کنید. طبیعی است که نظرسنجی‌هایی که به صورت گزینه‌دار مطرح می‌شوند، دارای محدودیت هستند؛ یعنی مخاطب نمی‌تواند منظور و معنای خود را  به طور دقیق از میان گزینه‌ها انتخاب کند. از سوی دیگر نمی‌توان همه آنچه در ذهن مخاطب است را در بین گزینه‌ها قرار داد؛ چرا که گزینه‌های پرشمار، حوصله سربر است.
به نظر می‌رسد قرار دادن سایت، خبرگزاری و شبکه‌های اجتماعی در یک دسته می‌تواند ما را در تفسیر داده‌ها دچار خطا کند.اینکه من خبری را داخل گوشی بخوانم یا پشت رایانه یا از طریق تلویزیون مشاهده کنم، بر میزان استفاده من از هر کدام از این ابزار اثرگذار است. حتی اینکه من یک خبر را مستقیم از سایت یک خبرگزاری بخوانم یا در کانال این سایت در شبکه‌های اجتماعی بخوانم،‌ می‌تواند همه تفاسیر را تغییر بدهد. به زبان ساده‌تر اینکه دانشجویان و جوانان کمتر از تلویزیون برای اخبار استفاده می‌کنند، به دلیل از دست دادن مرجعیت خبری این رسانه نیست،‌ بلکه معنایش این است که استفاده از گوشی تلفن همراه بسیار راحت‌تر است.
شبکه‌های اجتماعی، زمان و مکان را بی‌معنا کرده‌اند،‌ طبیعی است وقتی من می‌توانم گوشی تلفن همراه خودم را که در جیبم جا می‌شود، در همه مکان‌ها و همه زمان‌ها استفاده کنم، دیگر جلو تلویزیونی نمی‌نشینم که اگر دیر آن را روشن کنم، اخبارش را از دست می‌دهم.
با گوشی تلفن همراه همه اخبار را نخوانده نگه داریم تا سر فرصت و به مرور بخوانیم،‌ چنین قابلیتی به هیچ وجه در تلویزیون‌ به عنوان پلتفرم اصلی صداوسیما وجود ندارد.
حتی اگر از مردم بپرسیم آیا شما مستقیم به سایت مراجعه می‌کنید یا از داخل کانال‌های تلگرامی آن را دنبال می‌کنید،‌ قطعاً متوجه تفاوت میزان مراجعه مردم خواهید شد؛ بنابراین میان سایت که از طریق رایانه یا مرورگر داخل گوشی استفاده می‌شود با شبکه اجتماعی که داخل گوشی با یک سرانگشت اسکرول می‌کنیم، تفاوت وجود دارد.
در واقع مردم اخبار سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و صدا و سیما را از رایانه یا تلویزیون دنبال نمی‌کنند، بلکه داخل گوشی و شبکه‌های اجتماعی وابسته به خبرگزاری یا صداوسیما دنبال می‌کنند.
صداوسیما یا خبرگزاری‌ها منشأ اولیه بسیاری از خبرها هستند، خبرهای صداوسیما یا خبرگزاری‌ها در شبکه‌های اجتماعی فراوری  به طور نمونه خلاصه یا تقطیع می‌شوند و سپس مورد استفاده مخاطب قرار می‌گیرد یا حتی شاهد آن هستیم که تحلیل کاربران شبکه‌‎های اجتماعی روی این اخبار،‌ به دست مخاطب می‌رسد نه اصل خبر.  ریشه بسیاری از شایعات همین عدم مراجعه به منبع اصلی است.
شاید بسیاری از افراد امکان نشستن جلو تلویزیون و تماشای برنامه‌های صداوسیما یا ماهواره را نداشته باشند، اما تولیدات آن را در شبکه‌های اجتماعی ببینند؛ بنابراین تفسیر اینکه چه رسانه‌ای مرجع خبری است،‌ بسیار پیچیده است.
متأسفانه در فضای عمومی کشور و حتی نخبگان، مشهورات غلط زیاد وجود دارد،‌ از جمله مسئله مرجعیت اخبار بین اینکه شما اخبار را از چه طریق دنبال می‌کنید یا اینکه شما به اخبار کدام مرجع اعتماد دارید یا آن را حتماً مطالعه می‌کنید، تفاوت وجود دارد.