باور به ارزش‌ها اول باید در رفتار والدین دیده شود
جوان آنلاین: آذردخت داوری، روان‌شناس بالینی کودک و کارشناس ارشد روان‌درمانی در گفتگو با «جوان» از نقش تأثیرگذار والدین در تربیت کودکان می‌گوید و معتقد است: اولین الگو در هر زمینه‌ای برای پسر و دختر پدر و مادر هستند، در نتیجه رفتار‌های عملی بیش از هر گفته و بیانی تأثیر دارد و فرزندان ما همانگونه می‌شوند که والدین آن‌ها رفتار می‌کنند. متن این پرسش و پاسخ را می‌خوانید.
نقش خانواده در شکل‌گیری و تقویت هویت فرهنگی، دینی و ملی کودکان تا چه حد مهم و از چه ابعادی قابل بررسی است؟
خانواده مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عامل در ارتباط با تربیت‌پذیری ارزش‌های دینی، ملی و هویتی است. شواهد، پژوهش‌ها و بررسی‌ها حکایت از این دارد که عاملی مهم‌تر و تأثیرگذارتر از خانواده در تربیت نداریم. کودکان وقتی در خانواده متولد می‌شوند، اولین تأثیر را از والدین و خانواده می‌گیرند و به واسطه اصل «یادگیری مشاهده‌ای» همان الگوی رفتاری را خواهند داشت که خانواده انجام می‌دهد. بچه‌ها آنچه را می‌بینند یاد می‌گیرند نه آنچه ما به آن‌ها ذیل خوب و بد تعریف می‌کنیم. در واقع میزان عامل‌بودن خانواده به گفته‌ها، ارزش‌ها، باور‌ها و اهمیت به موضوعات مختلف باور و تربیت فرزندشان را شکل می‌دهد. والدین و خانواده باید عامل باشند و در باور خود هویت ملی و دینی را نهادینه کنند تا فرزندان از آن‌ها الگو بگیرند. مهم‌ترین موضوع این است که خانواده این باور‌ها را داشته باشد تا بتواند در تربیت کودک اصول دینی و ملی را اعمال کند. کودکان نیز به دلیل یادگیری مشاهده‌ای با دیدن و نگاه‌کردن یاد می‌گیرند. در تربیت‌پذیری به والدین و خانواده می‌گوییم بچه‌ها عمل شما را یاد می‌گیرند و با گفته‌های شما کاری ندارند. در صورتی که والدین یا خانواده در بحث ارزش‌های دینی و ملی فرهنگی اعتماد‌به‌نفس پایینی داشته باشند و باور‌های آن‌ها دچار مشکل باشد، نمی‌توانند توقع تربیت کودکانی معتقد را داشته باشند.
نقش آموزش‌وپرورش در شکل‌گیری و تقویت هویت فرهنگی دینی ملی کودکان چیست؟
بسیار مهم است. ابتدا خانواده و والدین نقش اولیه را دارند و بعد گروه همسالان و کسانی که با فرزندان ما ارتباط دارند که در مدرسه هستند. نقش همسالان بسیار اثرگذار بوده و به دوره دوم کودکی مربوط است. بچه‌ها با ورود به مدرسه و اجتماع این تأثیرپذیری را دارند. نقش مدارس ارتقا و القای هویت دینی به کودکان است، اما در اجرا دچار مشکل در ایفای این نقش هستیم. برای نگاه و باور درست، روش اجرایی غلطی را در پیش گرفته‌ایم و همین تأثیرگذاری عملکرد را کاهش می‌دهد، در نتیجه مهم‌ترین موردی که آموزش و پرورش باید لحاظ کند و مورد توجه قرار دهد، این است که در اجرای هویت‌ها و باور‌ها موازین درستی را رعایت کند. گاهی ما در ارتباط با مسائل تندروی و گاهی کندروی داریم. باید حد وسط را نگه داشت و این ایجاد تعادل کار سختی است. پیامبر اکرم (ص) نیز نسبت به حد وسط نگه داشتن تأکید دارند. تأثیر باور‌ها و ارزش‌ها در همین تعادل است.
چگونه می‌توان در فرایند تربیت‌پذیری، ارزش‌های دینی و ملی و هویتی را در کودکان درونی کرد؟
از منظر روان‌شناختی مغز ما عملکرد نزدیکان و اطرافیان ما را دریافت می‌کند. در واقع ارتباط افراد با کودک اعم از خانواده و والدین و مدرسه و اجتماع به شدت اثرگذار است چراکه کودک به صورت ناخودآگاه عملکرد را تکرار می‌کند. در یادگیری مشاهده رفتار بسیار مهم است، اما در عمل آن را تکرار می‌کنند، دقیقاً مثل خمیازه‌کشیدن که باعث تکرار می‌شود. مرتبطان با کودک همه و همه تأثیرات زیادی در تربیت‌پذیری کودکان نسبت به ارزش‌های دینی و ملی دارند. اگر حرف درستی را می‌زنیم و یک باور دینی را به کودکان یاد می‌دهیم، علاوه بر اینکه خود باید عامل باشیم بلکه باید از سیستم شرطی‌پذیری یا همان پاداش هم استفاده کنیم. ما باید از عملکرد خوب و درست کودک حمایت و آن را تشویق کنیم تا تقویت شود و این باعث پایداری و تثبیت رفتار‌ها می‌شود. والدینی که خود به ارزش‌ها باور داشته باشند، زمانی که در آیین‌های دینی و ملی حضور پیدا می‌کنند، وارد مبحث یادگیری و تثبیت باور‌ها در کودک خود می‌شوند. قطعاً چنین عملکردی باید با تشویق و حمایت صورت گیرد تا رفتار درونی شود. حضور در آیین‌ها و برگزاری مراسم و شعائر دینی و ملی در تربیت کودکان اهمیت دارد. در تمام دنیا به مناسبت‌های مختلف ملی و دینی مراسم‌های خاص دارند و قطعاً برای کودکان برنامه‌های شادی‌بخش در رابطه با هویت ملی و دینی مؤثرتر است. ما باید برای فرزندان‌مان مراسم‌ها را ارزش‌گذاری کنیم و فرزندان‌مان الگو‌های تربیتی را به صورت عملی لمس کنند. نباید فراموش کرد برای دختران اولین الگوی باورپذیر مادر است و برعکس الگوی تربیتی مردانه برای پسر، پدر است، در نتیجه همین دو نقش مهم‌ترین نقش تربیتی و هویت‌بخشی به کودکان را دارد.
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری