لوازم‌التحریر عاملی برای رقابت؟
«وقتی قفسه‌های فروشگاه‌ها از قلم‌ها و دفترهای لوکس و گران‌قیمت پر می‌شود، این لوازم‌التحریر دیگر تنها ابزارهای آموزشی نیستند، بلکه به نشانه‌هایی از موقعیت اجتماعی و پرستیژ تبدیل می‌شوند». ایرنا در گزارشی به این موضوع پرداخته است. اینکه به جای تمرکز بر آموزش و یادگیری، رقابت بر سر داشتن «شیک‌ترین» و «گران‌ترین» لوازم‌التحریر به معیاری برای ارزش‌گذاری دانش‌آموزان بدل می‌شود.
برای بسیاری از کودکان، این ابزارهای پر‌زرق‌و‌برق، نمادی از شکوه و هیجان می‌شود. آنها با اشتیاق به سوی این لوازم لوکس کشیده می‌شوند، غافل از اینکه در پشت این ظاهر فریبنده، مشکلاتی ریشه می‌دواند. افزایش عرضه لوازم‌التحریر لوکس، چالش‌ها و آسیب‌های پنهانی را به همراه دارد که نه‌تنها کودکان، بلکه خانواده‌ها و حتی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
زیبا ایرانی، روان‌شناس و مشاور فرزندپروری، در رابطه با تأثیرات تمایل دانش‌آموزان به لوازم‌التحریر لوکس و پیامدهای آن بر رشد روانی و رفتاری آنها به ایرنا توضیح می‌دهد: کودکان به‌طور طبیعی در محیط‌های رقابتی قرار می‌گیرند و بسته به سوژه رقابت، رفتار و خواسته‌هایشان تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال، در محیط‌های ورزشی، رقابت آنها حول فعالیت‌های بدنی شکل می‌گیرد و در محیط‌های هنری، رقابت آنها به سمت هنر و ادبیات هدایت می‌شود. اما وقتی رقابت به سمت مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی سوق پیدا می‌کند، روند کاملا متفاوتی رخ می‌دهد.
نایب‌رئیس و دبیر انجمن روان‌شناسی سلامت ایران تأکید می‌کند: این نوع رقابت در فضای مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی پایان مشخصی ندارد؛ چرا‌که همیشه برندهای جدیدتر و وسایل لوکس‌تری در بازار موجود است. او معتقد است این مسئله نه‌تنها باعث نارضایتی دائمی کودکان از آنچه که دارند می‌شود، بلکه فشار روحی زیادی را به آنها وارد می‌کند. این روان‌شناس می‌گوید که در چنین فضایی، کودکان مدام در تلاش هستند تا با خرید وسایل جدیدتر و گران‌قیمت‌تر، جایگاه خود را در میان دوستان‌شان حفظ کنند و این رقابت بی‌پایان، آرامش و تمرکز آنان را مختل می‌کند.
به گفته ایرانی، لوازم‌التحریر باید به‌عنوان ابزاری برای تسهیل فرایند یادگیری و خلاقیت کودکان مورد استفاده قرار گیرد، نه وسیله‌ای برای تفاخر و رقابت تجملاتی. او هشدار می‌دهد که حرکت به سمت تجمل‌گرایی و رقابت بر سر داشتن لوازم‌التحریر لوکس، توجه و تمرکز کودکان را از امر تحصیل منحرف کرده و به جای آن، ذهنیت آنها را به سمت ظواهر و مسائل سطحی سوق می‌دهد.
این استاد دانشگاه، در ادامه به والدین توصیه می‌کند که بهتر است به جای تسلیم‌شدن در برابر فشارهای اجتماعی و خواسته‌های کودکان برای خرید لوازم لوکس، آنها را به سمت همدلی، مشارکت و همکاری سوق دهند.
ایرانی با اشاره به اهمیت ابزارهای تحصیلی در فرایند یادگیری، توضیح می‌دهد که این وسایل باید کارآمد و ساده باشند تا تمرکز دانش‌آموزان را بهبود ببخشند و به یادگیری بهتر کمک کنند. او تأکید می‌کند: «ابزارهای تحصیلی تا حدی مؤثرند که بتوانند تمرکز را افزایش داده و به‌عنوان مسیری برای یادگیری بهتر عمل کنند. اما اگر این وسایل به دلیل رنگ و لعاب و جزئیات زرق‌وبرق‌دار توجه دانش‌آموزان را به خود جلب کنند، به جای کمک به یادگیری، آنها را از موضوع آموزشی منحرف می‌کنند».
او می‌گوید که در فرایند یادگیری، تمرکز یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت است. به گفته ایرانی، ما برای آموزش مؤثر نیاز داریم تمرکز و توجه را به موضوع اصلی جلب کرده و حاشیه‌ها را محدود کنیم.
او اضافه می‌کند: در کلاس درس، هر عاملی که به‌عنوان یک متغیر مزاحم عمل کند، می‌تواند باعث انحراف تمرکز دانش‌آموز از یادگیری شود. این متغیرها می‌توانند از صداهایی مانند موسیقی یا فیلم تا تصاویری مانند جلد دفتر یا طرح‌های فانتزی لوازم‌التحریر باشند.
ایرانی همچنین به مثالی اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی دانش‌آموزی برای کنکور یا امتحان درس می‌خواند، معمولا توصیه می‌کنیم فضای مطالعه او عاری از متغیرهای مزاحم باشد. حالا این مزاحم‌ها می‌توانند شامل صداها، تصاویر یا حتی وسایل تحصیلی باشند. اگر شکل و شمایل جامدادی، جلد دفتر یا کتاب بیش از حد توجه او را به خود جلب کند، دیگر به هدف اصلی یعنی یادگیری دست نخواهد یافت».
این روان‌شناس به چگونگی آموزش کودکان برای تمرکز بر محتوای یادگیری به جای ظاهر لوازم‌التحریر می‌پردازد و راهکارهایی برای تغییر نگاه آنها به این موضوع ارائه می‌دهد. او با اشاره به تجربه کشورهای توسعه‌یافته می‌گوید: در بسیاری از این کشورها، مدارس برای دانش‌آموزان قوانین مشخصی در مورد لباس فرم و لوازم‌التحریر دارند. او یادآور می‌شود که در این کشورها، مدارس چارچوب‌های مشخصی برای لوازم‌التحریر و کتاب‌ها دارند و این قوانین باعث می‌شود توجه دانش‌آموزان از زرق و برق لوازم دور شده و بر یادگیری متمرکز شود.
ایرانی تأکید می‌کند که ایجاد چنین قوانین و ساختارهایی در مدارس ایران نیز می‌تواند مفید باشد و به دانش‌آموزان کمک کند که از همان ابتدا به جای تمرکز بر برند و ظاهر وسایل خود، بر محتوای یادگیری و مهارت‌های فردی‌شان تأکید کنند.
او اضافه می‌کند: «بهتر است مدارس، قوانینی مشخص و استانداردهایی برای لوازم‌التحریر تعریف کنند تا دانش‌آموزان همگی از یک الگو پیروی کنند. این کار باعث کاهش رقابت بر سر ظاهر و افزایش توجه به آموزش می‌شود».
ایرانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مسئله‌ای مهم‌تر نیز اشاره می‌کند؛ «آموزش به کودکان در‌خصوص مسئولیت‌پذیری در قبال محیط زیست». او پیشنهاد می‌دهد که می‌توان از همان ابتدا که کودکان به مدرسه می‌روند، آموزش در مورد حفظ محیط زیست و مسئولیت استفاده از منابع طبیعی را با استفاده از لوازم‌التحریر شروع کرد. او می‌گوید: «اگر به کودکان بیاموزیم به ازای هر مدادی که می‌تراشند یا هر ورقی که استفاده می‌کنند، از منابع طبیعی مانند درختان مصرف می‌کنند، آگاهی آنها نسبت به محیط زیست افزایش می‌یابد. این آموزش می‌تواند حتی شامل این باشد که بدانند استفاده از جلدها و وسایل پلاستیکی به محیط زیست آسیب می‌زند».
ایرانی اشاره می‌کند که آموزش کودکان برای مراقبت از محیط زیست، به آنها یاد می‌دهد به جای توجه به ظاهر وسایل خود، ارزش بیشتری برای محتوای آموزشی و مسئولیت‌های اجتماعی قائل شوند. او معتقد است با ایجاد این آگاهی از سنین پایین، می‌توان نسلی را پرورش داد که هم دوستدار طبیعت باشد و هم به یادگیری و مهارت‌های فردی خود اهمیت بیشتری دهد.
ایرانی با تأکید بر اهمیت ایجاد فضایی سالم و امن برای رشد کودکان، توصیه می‌کند که والدین قبل از ثبت‌نام فرزندان‌شان در مدارس، ابتدا محیط آن مدرسه و خانواده‌های دیگر دانش‌آموزان را بررسی کنند. او توضیح می‌دهد: «بچه‌ها از هم‌کلاسی‌ها و هم‌سالان خود الگو می‌گیرند، بنابراین انتخاب مدرسه‌ای با فضایی سالم و به دور از تجمل‌گرایی می‌تواند تأثیر زیادی در نگرش آنها داشته باشد. بنابراین در وهله اول، پیشنهاد می‌کنم والدین فرزندان‌شان را وارد فضای رقابتی نکنند. بررسی فضای مدرسه و اطمینان از نبود تجمل‌گرایی، می‌تواند به کودکان کمک کند که کمتر تحت فشار محیط قرار بگیرند و بیشتر بر یادگیری متمرکز شوند».
ایرانی همچنین با اشاره به اهمیت ارتباط مؤثر بین والدین و کودکان، پیشنهاد می‌کند والدین با فرزندان خود در فضایی دوستانه و همراه با درک متقابل گفت‌وگو کنند.
Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری