ماموریت دانشگاه ساخت جامعه کارآمدخلاق است

دکتر طهرانچی در سخنرانی که به موضوع «آموزشی مهارتی» اختصاص داشت، گفت: «تک‌تک شما معاونان آموزشی و مهارتی مراکز استان‌ها و واحدهای ویژه دانشگاه آزاد در اتفاقاتی که در این دانشگاه درحال رخ دادن است، نقش دارید. بنابراین از خداوند مدد می‌جوییم که عنایت خود را نسبت به ما روا بدارد تا بتوانیم برای فرزندان این سرزمین فردایی خوب بسازیم. همه ما نسبت به این موضوع مسئول هستیم و در روز محشر باید برای آنچه انجام داده و انجام نداده‌ایم، پاسخگو باشیم. آنچه امروز در این جلسه مطرح می‌کنم، بخشی از برنامه‌های جدی دانشگاه آزاد در حوزه تعلیم و تربیت و دانایی و توانایی است.»
رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به چرایی تغییر عنوان معاونان آموزشی واحدها به معاونان آموزشی مهارتی، گفت: «واقعیت این است که دنیا تغییرات جدی داشته و ما نمی‌توانیم نسبت به تغییرات و اتفاقات پیرامون خود بی‌تفاوت باشیم. از این رو دانستن اینکه چه اتفاقاتی درحال رخ دادن است، شرط عقل است.»
دکتر طهرانچی با اشاره به تغییر رویکرد دانشجویان به انتخاب رشته تصریح کرد: «وقتی ما در کشور مساله مهمی مانند غذا داریم، چرا باید تعداد دانشجویان کشاورزی و دامپروری‌مان 16 هزار و 433 نفر در کل نظام آموزش عالی باشد؟ آیا این تعداد متخصص می‌تواند صنعت کشاورزی و دامپروری ما را کفایت کند؟ این عدد وقتی معنا پیدا می‌کند که درکنار 376 هزار دانشجوی علوم انسانی قرار می‌گیرد. در اینجا پرسش‌هایی مطرح می‌شوند، اینکه آیا عدالت آموزشی فقط دسترسی است یا نسبت‌ها هم باید آرایش بگیرد؟ واقعیت این است که وضعیت کنونی شبیه سرطان است. آینده رشته‌هایی مانند دامپروری، ریاضی، فیزیک، آمار و... چه می‌شود؟ آیا ما درحال اداره کردن سیستم هستیم یا تدبیر آن؟ چرا این وضعیت، توجه ما را به خود جلب نمی‌کند؟»
وی افزود: «چیدمان اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد به‌گونه‌ای است که هیچ رشته‌ای بیش از 6 درصد کل اعضای هیات‌علمی را شامل نمی‌شود. این موضوع نشان می‌دهد هزینه‌های دانشگاه آزاد در گروه‌های مختلف علمی توزیع می‌شود اما در حوزه درآمدی دانشگاه، حداکثر 14 رشته از 64 رشته برای دانشگاه آزاد درآمدزایی می‌کنند که نشان می‌دهد 50 رشته فقط مصرف‌کننده هستند.»
وی با بیان اینکه در پیچ تاریخی جدی هستیم که نیازمند تصمیمات جدی است، اظهار داشت: «ما باید با همه توان، مسیر خود را تغییر دهیم؛ چراکه مسیر فعلی رو به دره است. تا چه زمانی می‌خواهیم این حجم از رشته مدیریت و رشته‌های پیرامونی آن را به شهرها تزریق کنیم؟ ما باید واقعیت‌ها و نیاز سیستم آموزشی را بدانیم. در ایران که یک کشور نفتخیز و دارای پتروشیمی و گاز است، چرا رشته نفت به انتهای جدول رشته‌های پرمتقاضی رفته یا رشته‌های دیگری مانند باغداری، معدن و مواد و متالورژی با توجه به ظرفیت و نیاز کشور متقاضی چندانی ندارد. دلیل این است که دانشگاه‌های ما بد کار کرده‌اند و همه ما در دلزدگی جوانان و هدایت و جهت‌دهی آنها نقش داریم.»
دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: «شاید تاکنون همه دغدغه مدیران آموزشی، پر کردن تعداد واحدهای استادان بود اما این مساله دانشگاه نیست و مساله خیلی عمیق‌تر است. اگر واقعیت‌ها را ندانیم و نسبت به وضع موجود آگاه نباشیم، به مسلخ می‌رویم.» دکتر طهرانچی با اشاره به تفاوت‌های نسلی نسبت به دانایی و توانایی، گفت: «در قرن گذشته، انسان به‌دنبال دانایی و ماشین مظهر توانایی بود. البته انسان به‌عنوان مظهر اسماءالهی، هم علیم است و هم قدیر. به همین دلیل علم‌دوست و قدرت‌دوست است و می‌خواهد عالم و توانا باشد. قبل از انقلاب صنعتی، دانایی و توانایی با یکدیگر پیوند داشت و به توانایی، علم الهیل می‌گفتند و انسان مظهر دانایی و توانایی بود به همین دلیل می‌گفتند توانا بود هرکه دانا بود. با انقلاب صنعتی، یکباره جهشی در حوزه ماشین اتفاق افتاد و نسل ماشین‌ها خلق و ماشین مظهر توانایی و انسان مظهر دانایی شد.» رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «ما معتقدیم با دانایی می‌توانیم از توانایی استفاده کنیم، به‌عنوان مثال هواپیما مظهر توانایی پرواز انسان و خلبان نیز مظهر دانایی است که با دانایی می‌تواند از توانایی استفاده کند. این نگرش مربوط به قرن بیستم بود اما امروز ماشین مظهر دانایی شده و دیگر مظهر توانایی نیست. به همین دلیل دیگر کسی شماره حفظ نمی‌کند و به معلومات خود نمی‌افزاید؛ چراکه می‌تواند از هوش مصنوعی استفاده کند و گمان می‌کند به دانایی و معلم نیاز ندارد. به همین دلیل ما هم دیگر در دانشگاه آزاد به معاون آموزشی نیاز نداریم.» وی ادامه داد: «رشد فناوری در قرن جدید تغییرات شناختی خلق کرده و بچه‌ها به‌دنبال کسب توانایی هستند. به همین دلیل ما نیز در دانشگاه آزاد عنوان معاونان آموزشی را به معاونان «آموزشی مهارتی» تغییر دادیم؛ چراکه اگر در قالب آموزشی می‌ماندیم، دیگر جوانان با ما کاری نداشتند. امروز در دانشگاه آزاد، رویدادهایی مانند صدرا شلوغ و مورد استقبال دانشجویان است؛ چراکه در آن توانایی می‌بینند و صدرا را مظهر توانایی می‌دانند. نکته قابل‌توجه دیگر این است که بچه‌ها به‌دنبال خلاقیت نیستند، بلکه نوآوری می‌خواهند و بین innovation و creativity تفاوت است. شاهدیم چین شعار innovation را درمقابل شعار creativity آمریکا مطرح کرده است؛ چراکه به‌عنوان مثال امروز دیگر دانش ساخت چراغ مدنظر نیست، بلکه نوآوری‌های مربوط به تلفن همراه مهم شده است.»دکتر طهرانچی با بیان اینکه ما در نقطه توانایی ایستاده‌ایم یعنی فراگیری دانش تخصصی و قابلیت انجام پروژه را به دانشجو می‌دهیم، درحالی‌که جوانان به‌دنبال توانایی هستند، یعنی می‌خواهند قابلیت نقش‌آفرینی موثر در محیط کار و خلق ارزش نوآورانه داشته باشند، گفت: «دانشگاه رابطه دانایی و توانایی را به‌صورت مدل خطی، یعنی تحقیقات بنیادی، تحقیقات کاربردی و تحقیقات توسعه‌ای می‌دید اما امروز دیگر رابطه بین دانایی و توانایی خطی نیست و باید فعالیت‌های ترجمانی داشته باشیم.» وی افزود: «در گذشته، مدل خطی و مبتنی‌بر مهارت‌افزایی حاصل از دانایی تخصصی صورت می‌گرفت اما امروزه این ارتباط غیرخطی و پیچیده شده است. به همین دلیل قرار است معاونان آموزشی سابق، معاون دانایی و توانایی باشند.»
رئیس دانشگاه آزاد با تاکید بر لزوم تحول در نظام آموزشی گفت: «در گذشته دانشگاه فقط به آموزش تخصصی می‌پرداخت اما سال گذشته با بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی، ما آموزش اجتماعی را هم جزء وظایف اعضای هیات‌علمی و معاونان آموزشی قرار دادیم و معتقد بودیم آموزش اجتماعی نیز وظیفه استاد، مدیرگروه و معاونان آموزشی و مهارتی است. درکنار آموزش تخصصی و آموزش اجتماعی، دانشگاه آزاد به آموزش مهارتی، آموزش حرفه‌ای و آموزش کارآفرینی نیز توجه دارد. تغییر نام معاون آموزشی به معاون آموزش مهارتی، نمادین نیست، بلکه مفهومی است و درحقیقت این معاونان، معاونان آموزش‌های تخصصی، اجتماعی، مهارتی، حرفه‌ای و کارآفرینی هستند. اساتید نیز مشمول این بسته می‌شوند.»وی خاطرنشان کرد: «جوهره استاد، معلم بودن است. معلم بودن جزء ذات اساتید و اعضای هیات‌علمی دانشگاه است و اگر ناهنجاری در کلاس یا محیط دانشگاه می‌بینند، باید نسبت به آن واکنش نشان دهند؛ چراکه همه ما مسئول آموزش دانشجویان هستیم و اساتید، دانشگاه را در آموزش جوانان نمایندگی می‌کنند. شما انتخاب کرده‌اید که در این محیط معلم باشید پس بی‌تفاوت گذشتن از کنار ناهنجاری‌ها، خارج از رسالت معلمی است. اگر چشمان‌مان را روی ناهنجاری‌ها ببندیم، معلم نیستیم؛ چراکه آثار این‌گونه رفتارها را در جامعه، ادارات و... خواهیم دید. درحقیقت چهره‌ای که از جامعه وجود دارد، ساخته معلمان است؛ چراکه آنها آجرهای این ساختمان که دانشجویان بودند را ساخته‌اند.» دکتر طهرانچی با اشاره به بازسازی و بازمهندسی دانشگاه آزاد گفت: «من معتقدم باید ادبیات دانشگاه را به اشتراک بگذاریم. یکی از این ادبیات، آشنایی با دو مفهوم ماموریت و رسالت است. رسالت با ماموریت تفاوت دارد و باید به تفاوت این دو توجه کرد. آنچه معمولا به‌عنوان ماموریت دانشگاه تلقی می‌شود، درحقیقت رسالت دانشگاه است. رسالت دانشگاه‌ها به‌طور معمول به‌صورت یکسان در چهارچوب نظام آموزش عالی تعیین می‌شود اما ماموریت هر دانشگاه به‌طور خاص می‌تواند نسبت به نظام‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، دفاعی، امنیتی، سلامت و دیگر زیرنظام‌های حکمرانی تعریف شود.» وی ادامه داد: «به‌عنوان مثال در کشور ما رسالت دانشگاه‌های پزشکی در زیرنظام آموزش عالی و در سطح ملی و حتی فراملی تعریف می‌شود اما ماموریت آنها در چهارچوب نظام سلامت و در سطح ناحیه‌ای است. بدین‌ترتیب تربیت متخصص پزشکی و انجام تحقیقات در جبهه‌های دانش، رسالت دانشگاه‌های پزشکی است اما ماموریت آنها رسیدگی به امور بهداشتی و درمانی نواحی مشخص شده برای هرکدام از این دانشگاه‌هاست.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به آیه 78 سوره مومنون و آیات 7 تا 9 سوره سجده گفت: «همان‌طور که خداوند متعال فرموده؛ خلقت آسمان و زمین بی‌هدف نیست و بالحق است، یعنی همه‌چیز در جای خود قرار گرفته تا ایفای نقش کند. بنابراین براساس آیات شریفه نامبرده؛ انسان در رسالت خود، از سمع، ابصار و افئده استفاده می‌کند تا دانش خود را افزایش و ارتقا دهد. همچنین در آیات دیگری از قرآن کریم ازجمله آیه 19 سوره حجر و آیه 10 سوره اعراف، خداوند به مظهر توانایی و ماموریت اشاره می‌کند. این آیات شریفه در کنار یکدیگر، یک تصویر کلی و پازل بزرگ است. رسالت دانشگاه علم است اما ماموریت آن علم نیست.» وی به بیانات مقام‌معظم‌رهبری در تعریف دانشگاه اشاره کرد و افزود: «رهبر معظم انقلاب در دیدار رمضانی امسال با دانشجویان فرمودند رکن اصلی تعریف دانشگاه «علم» است، دانش است. البته در تعریف دانشگاه، از جهات سیاسی و اجتماعی و مانند اینها هم عناصری وجود دارد اما عمده علم است. دانشگاه سه وظیفه اصلی دارد. من خواهش می‌کنم دوستان مسئول دانشگاهی توجّه کنند! شما دانشجوها هم توجه کنید! [دانشگاه] سه وظیفه‌ اصلی دارد: اول، عالم تربیت کند، دوم، علم تولید کند، سوم، به تربیت عالِم و تولید علم جهت بدهد. پس مدیر، معاونان، دانشجویان، کتاب‌های درسی و... باید در خدمت این سه جهت باشد.» دکتر طهرانچی ادامه داد: «با توجه به بیانات مقام‌معظم‌رهبری، ما در دانشگاه آزاد چهار نظام تربیتی، علمی، فناوری و فرهنگی داریم که رسالت دانشگاه آزاد است. در نظام تربیتی باید عالم تربیت کرده و علم و فناوری تولید کنیم و در نظام فرهنگی نیز به علم و عالم جهت بدهیم.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه رسالت این دانشگاه خودسازی و درون‌نگری و ماموریت آن جامعه‌پردازی است، گفت: «ماموریت یک دانشگاه در سه عرصه علمی، فناوری و فرهنگی براساس اسناد بالادستی کشور و در چهارچوب رسالت دانشگاه در سه مولفه آموزشی، پژوهشی و توسعه کاربست تعیین می‌شود. همچنین ماموریت، پاسخگوی رفتار دانشگاه نسبت به جامعه است که به آن جامعه‌پردازی دانشگاه نیز گفته می‌شود.» وی افزود: «ماموریت منجر به هماهنگی بین اجزای کنشگران درون‌سازمان می‌شود و در صورت تبیین مناسب آن به نهادهای مدیریتی کشور، دانشگاه را پاسخگو می‌کند.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه پاسخگویی دانشگاه نسبت به حرکت مبتنی‌بر رسالت و انجام ماموریت می‌تواند به نقش‌آفرینی فعال دانشگاه در نظام حکمرانی منجر شود، گفت: «واقعیت این است که اگر دانشگاه فقط به رسالت خود بپردازد، در جامعه جایگاهی نخواهد داشت؛ چراکه دیگر خبری از science for science نیست. بر این اساس ما ساختار دانشگاه آزاد را تغییر داده‌ایم. در ساختار جدید گروه‌های تخصصی و دانشی معطوف به رسالت دانشگاه و دانشکده نیز معطوف به ماموریت دانشگاه عمل می‌کند. گروه‌های تخصصی مانند واگن قطار و دانشکده نقش لوکوموتیو را دارد و بین لوکوموتیوران و رئیس‌قطار تفاوت است. رئیس قطار درواقع رئیس واگن‌ها و لکوموتیوران رئیس و هدایت‌کننده لوکوموتیو است.» رئیس دانشگاه آزاد خاطرنشان کرد: «با این نگاه، ما دانشکده‌های سابق را که دانشکده‌های علوم انسانی، علوم مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی و... بود تغییر دادیم و دانشکده‌های تعلیم و تربیت اسلامی، صنعت ساختمان، حمل‌ونقل و لجستیک و دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی ایجاد کردیم؛ چراکه دانشکده‌های سابق خالی از ماموریت بودند اما دانشکده‌های موضوعی دارای ماموریت و رسالت هستند. دلیل اینکه آموزش عالی ما به وضعیت امروز دچار شده این است که دانشگاه‌ها رسالت‌محور بودند و به ماموریت توجه نداشتند.»
وی با بیان اینکه ماموریت دانشگاه، ساخت جامعه کارآمد، خلاق، نوآور و فرهیخته است، گفت: «جامعه خلاق یعنی دانشگاه توانسته افرادی را تربیت کند که می‌توانند یک مساله پیچیده را حل کنند و اگر اینچنین نباشد و دانش‌آموختگان نتوانند حل مساله کنند، یعنی دانشگاه ماموریت خود را به خوبی انجام نداده است.» دکتر طهرانچی ادامه داد: «وقتی تربیت‌شدگان دانشگاه نتوانند محصل بسازند، جامعه نیز نوآور نمی‌شود و زمانی که حکمرانی ما ایراد داشته باشد، نشان می‌دهد وزرا، شهرداران، فرمانداران و... که ماحصل تربیت ما هستند، در دانشگاه به‌درستی تربیت نشده‌اند.» رئیس دانشگاه آزاد با تاکید بر اینکه ساخت جامعه فرهیخته باید در دانشگاه اتفاق بیفتد، گفت: «در تعریف دانشگاه آزاد، دیگر مهارت مربوط به فوق دیپلم و تکنیسین نیست، بلکه توانایی است و معاونان آموزشی مهارتی، معاونان دانایی توانایی‌بخش خواهند بود. درکنار آنها، معاونت‌های پژوهشی و فناوری نیز جلوه‌های دیگر توانایی را تمرین می‌کنند. بدین‌ترتیب ساخت جامعه فرهیخته ماموریت ماست. رسالت دانشگاه، افزایش دانایی است و ماموریت آن افزایش توانایی است.» وی افزود: «کنش دانشجو مظهر توانایی است و نتیجه بینش، دانش، گرایش و توانش فرد است. براساس سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد؛ بهبود فرآیند آموزش و ارتقای نگرش، بینش، دانش و کارآمادگی دانشجو مورد تاکید قرار گرفته است. هر کاری که ما در دانشگاه آزاد انجام می‌دهیم، پیش از این در قالب سند تحول به اشتراک گذاشته و همه حرف‌ها را در سند بیان کرده‌ایم. یکی از مفاهیم این سند، کارآمادگی (میزان توانایی و توانش دانشجویان) است.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه ماموریت دانشگاه، جامعه‌پردازی و رسالت آن تولید علم، تربیت عالم و جهت‌دهی به علم و عالم است، گفت: «برای رساندن دانشگاه جامعه‌پرداز به جامعه دانش و حکمت‌بنیان، نیازمند پل ارتباطی هستیم و این پل را معاونان آموزشی و مهارتی باید بسازند. واقعیت این است که اگر بین دانش تخصصی و مهارت فردی با جامعه فرهیخته و اقتصاد و امنیت، پل ارتباطی نداشته باشیم، جامعه و دانشگاه به یکدیگر وصل نخواهند شد. به همین دلیل مفهوم دانشگاه خلاق و دانشگاه نوآور را به‌عنوان پل ارتباطی مطرح کردیم تا از این طریق از مسیر دانشکده موضوعی و شبکه سرای نوآوری، به دانایی گروهی و توانایی گروهی برسیم.» وی با اشاره به طراحی چهره نوین دانشگاه آزاد گفت: «تاکنون دانشگاه فقط به دانش تخصصی، دانایی فردی و گروه‌های علمی توجه داشت اما اکنون ما به مهارت فردی، توانایی فردی و ایجاد نظام پایه و عرصه نیز توجه داریم.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد دارای پنج رویکرد تحول‌آفرین است، اظهار داشت: «معاون آموزشی واحدهای دانشگاهی قرار است از معاون آموزش تبدیل به معاونی شوند که به آموزش تعالی بخش، عمیق، کاربردی، فایده‌محور، بسترساز اشتغال دانش‌بنیان و افزاینده اقبال اجتماعی می‌پردازد و درکنار آن، ارتقای شاخص کارآمدگی، مهارت‌های موردنیاز به‌ویژه تعاملات، حل مساله، کار گروهی و کارآفرینی را دنبال می‌کند. بنابراین تغییر عنوان معاون آموزشی به معاون آموزشی مهارتی، یک بخشنامه ساده نیست، بلکه نگرش و نگاه نو دانشگاه آزاد است.» دکتر طهرانچی در پایان با طرح این پرسش که ماموریت دانشگاه در حوزه تعلیم و تربیت کودک و نوجوان چیست، گفت: «ما باید به تقاطع رسالت و ماموریت دانشگاه توجه داشته باشیم. در این راستا به ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی از طریق بازآرایی ساختار نظام آموزشی با تاکید بر حوزه‌های دانشی میان‌رشته‌ای و ایجاد دانشکده‌های موضوع‌محور و فناوری و گروه‌های دانش‌محور درون آن توجه کرده‌ایم. همچنین توسعه کمی و کیفی مدارس سما و ارتقای کارکرد زنجیره‌ای آن با نظام آموزش تخصصی دانشگاه مورد تاکید قرار گرفته است.»