علم شهروندی و افزایش آگاهی درباره دانش تنوع زیستی

به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا^[2]از «فیز»، هر چند شاید مشاهده این مساله در جریان زندگی روزمره دشوار باشد اما شهرها پر از گیاهان بومی، قارچ‌ها، حشرات، عنکبوت‌ها و سایر جانداران کوچک و همچنین پرندگان، قورباغه‌ها و خزندگان هستند. پراکندگی و جمعیت‌های شهری به این معنی است که مهم بدانیم چه گیاهان و حیوانات بومی و وارد شده در شهرها زندگی می‌کنند.

در این حال سرشماری‌های بیولوژیک موسوم به «بیوبلیتز» (bioblitz) اطلاعاتی درباره گستردگی و پراکندگی گونه‌ها در مناطق خاص شهری ارائه می‌دهند. شهروندان دانشمند عکس‌ها یا صداهایی از ارگانیسم‌های زنده‌ای که می‌بینند یا صدای آنها را می‌شنوند، تهیه می‌کنند و این تصویری از تنوع زیستی در یک منطقه خاص ارائه می‌دهد.

کمک به دانش تنوع‌زیستی و سیاست‌گذاری آگاهانه

یکی از سرشماری‌های بیولوژیک در ملبورن استرالیا با عنوان «چالش طبیعت شهر» انجام می‌شود و مشارکت در این سرشماری، ابزار و دانشی در اختیار شهروندان قرار می‌دهد تا به شهروند-دانشمندان فعال‌تری تبدیل شوند و داده‌های با کیفیت بالایی درباره تنوع زیستی در منطقه زندگی خود فراهم سازند.

یک مطالعه اخیر طراحی شده مشترک توسط محققان و فعالانی از هشت شورای شرقی شهر ملبورن و منشتر شده در نشریه «بیوساینس» این مساله را مورد تاکید قرار داده است که چگونه «چالش طبیعت شهر» به دانش تنوع زیستی و آگاهی بخشی به رویه‌های دولت محلی کمک کرده است.

در سال ۲۰۲۱ در این شهر ۲۹۱ شهروند چهار هزار و ۶۳۸ نمونه مشاهداتی از ۹۷۴ گونه مختلف برای مقامات مسئول در این زمینه فراهم کردند. در این میان ۱۳۵ گونه جانوری ، گیاهی و قارچی وجود داشت که تا پیش از آن ثبت نشده بود.

یکی از کشف‌های جالب در این زمینه یک نوع سنجاقک خالدار رنگارنگ بود که بطور طبیعی در برخی مناطق کوهستانی یافت می‌شود و تا پیش از این در منطقه «بروندارا» در ملبورن ثبت نشده بود. آنها همچنین ۲۶ گونه را کشف کردند که حداقل در مدت ۳۰ سال گذشته در شرق ملبورن ثبت نشده بودند. از این میران یک جانور نادر موسوم به شپشک توت فرنگی بود که برای مدت بیشتر از ۴۴ سال دیده نشده بود.

مشاهدات شهروندان در این زمینه عموما از طریق پلتفرم‌های اجتماعی آنلاین مانند iNaturalist انجام می‌شود. در همین حال هزاران تن از شهروند-دانشمندان برای سرشماری بیولوژیک «چالش طبیعت شهر» سال ۲۰۲۴ آماده می‌شوند که یک رویداد ۱۰ روزه در ماه های آوریل و مه در بیش از ۶۰۰ شهر در سرتاسر جهان برگزار می شود.