آیا Refresh Rate مانیتور واقعا مهم است؟

خلاصه بگوئیم، قاعده‌ی اشتباه و کلی در خرید یک پردازنده این است که ۶ هسته بهتر از ۴ هسته است و ۴ هسته بهتر از ۳ و یا ۲ هسته است، در مورد سرعت کلاک هم ۱ گیگاهرتز بهتر از ۵۰۰ مگاهرتز است. اینها دو مورد از جملات عامیانه‌ای است که بیشتر افراد عادی را به اشتباه انداخته است و در واقع به معماری پردازنده توجه زیادی نمی‌کنند حال اینکه ممکن است یک پردازنده هسته‌های بسیار قدرتمندی داشته باشد و با وجود هسته‌های کمتر و سرعت کلاک پایین‌تر، توانایی بیشتری داشته باشد. در مورد مانیتور هم چنین پارامترهایی داریم.

در اولین نگاه، تئوری به ما می‌گوید نرخ نوسازی بالاتر منجر به حرکتی روان‌تر و ماتی کمتر است، اما چنین افزایش کیفیتی توسط همه‌ی افراد قابل درک نیست

تاکنون مهم‌ترین پارامترهایی که در خرید یک مانیتور بدان اهمیت داده می‌شد، یکی اندازه‌ی قطر صفحه نمایش بر حسب اینچ بود و دیگری رزولوشن یا تعداد پیکسل‌های آن. اما در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی در این عرضه رخ داده و دیگر کیفیت کلی مانیتورها تحت تأثیر تنها ۲ عامل نیست.

یکی از پیشرفت‌ها در زمینه‌ی نرخ نوسازی یا Refresh Rate است. در گذشته مانیتورهای متداول از سرعت ۶۰ فریم بر ثانیه استفاده می‌کردند یا به عبارت دیگر پنل ۶۰ هرتزی داشتند و لذا یک LCD معمولی ۶۰ تصویر را در یک ثانیه نمایش می‌داد. حالا مانیتورهایی با رِفرِش رِیت ۱۲۰ و حتی ۱۴۴ هرتز تولید و عرضه می‌شود.

در اولین نگاه، تئوری به ما می‌گوید نرخ نوسازی بالاتر منجر به حرکتی روان‌تر و ماتی کمتر است اما چنین افزایش کیفیتی توسط همه‌ی افراد قابل درک نیست.

به عنوان مثال، با افزایش سرعت نمایش فریم‌ها در فیلم هابیت از ۲۴ فریم در ثانیه به ۴۸ فریم در ثانیه، فیلم به نظر عجیب و غریب می‌رسد و لذا بیشتر کاربران از نتیجه کار ناراضی بوده‌اند. البته نرخ نمایش فریم‌ها یا رفرش ریت با نرخ ذخیره شدن فریم‌ها در یک فایل ویدیویی متفاوت است، اما نتیجه‌ی نهایی افزایش هر دو تقریباً یک چیز است.

حال به نظر شما در دنیای PC وضع چگونه است؟ این سؤال در ذهن مهندسین سی‌نت مطرح شده و لذا تصمیم گرفته‌اند که آزمونی ترتیب دهند. در این آزمون دو کامپیوتر کاملاً مشابه به دو مانیتور متفاوت متصل می‌شود. مانیتور اول دارای پنل ۶۰ هرتزی و دیگری مجهز به یک مانیتور ۱۴۴ هرتزی است. در این آزمون چند بازی‌خور حرفه‌ای، چند نویسنده و افراد دیگری شرکت کردند تا در نهایت بهترین مانیتور انتخاب شود.

روش تست

گفته می‌شود که انسان واقعیت را با سرعتی در حدود ۶۰ فریم بر ثانیه درک می‌کند. حال تماشای یک فیلم یا بازی با سرعتی دو برابر به نفع ادراک انسانی است یا روی آن تأثیر منفی می‌گذارد؟

برای تست دو کامپیوتر مبتنی بر چیپ‌ست حرفه‌ای X79 اینتل تهیه شد. هر دو از پردازنده‌ی Core i7 3820 با سرعت ۳.۶ گیگاهرتز، ۸ گیگابایت حافظه‌ی رم DDR3 با سرعت باس ۱۶۰۰ مگاهرتز، حافظه‌ی ذخیره‌سازی OCZ Vertex 3 که یک دیسک حالت جامد بسیار سریع است و در نهایت کارت گرافیک GeForce GTX 580 بهره می‌برند. روی هر دو سیستم، ویندوز ۸ نصب شد و یک نسخه‌ از درایور کارت گرافیک انویدیا انتخاب و نصب گردید. اما تفاوتی که در این دو سیستم وجود دارد، مادربورد انتخابی است. در یکی، مادربورد Sabertooth X79 ایسوس و در دیگری مادربورد P9X79 WS جا خوش کرده است.

مانیتورهای انتخابی ۶۰ و ۱۴۴ هرتزی

مانیتور VG248QE ایسوس یک مانیتور ۲۴ اینچی ۱۴۴ هرتزی است که اولین مانیتور ۱۴۴ هرتزی برای بازار مصرف‌کنندگان عادی به حساب می‌آید. قیمت آن حدود ۳۰۰ دلار است که برخی از خرده‌فروشی‌ها قیمت پایین‌تر تا ۲۶۵ دلار را نیز برای آن در نظر گرفته‌اند.

VG248QE ایسوس رزولوشنی ۱۹۲۰ در ۱۰۸۰ پیکسلی داشته و زمان پاسخگویی آن در هنگام تغییر رنگ خاکستری به سفید تنها یک میلی‌ثانیه است. سطح صفحه ‌نمایش نیز ضد بازتاب است. این مانیتور از تکنولوژی تصویر سه‌بعدی انویدیا یا 3D Vision 2 پشتیبانی می‌کند، اما به همراه آن عینک سه‌بعدی و یا تابنده عرضه نمی‌شود تا قیمت آن پایین باقی بماند. در حقیقت ایسوس دو مانیتور با رفرش ریت بالا و بدون عینک سه‌بعدی و یا تابنده‌ی آن عرضه کرده تا رضایت گیمرهایی که طالب مانیتورهایی با رفرش ریت بالا هستند و لزوماً به صورت سه‌بعدی بازی نمی‌کنند را جلب نماید.

یکی از ویژگی‌های این پنل GamePlus است، قابلیتی برای بازی‌خورهای حرفه‌ای که با استفاده از آن علامت وسط لنز دوربین تفنگ‌ها به صورت مصنوعی به بازی اضافه می‌شود. در بازی‌های شوتر اول شخص (FPS)، معمولاً اگر سطح سختی بازی در بالاترین حد باشد، Crosshair یا علامت وسط دوربین حذف می‌شود و استفاده از گیم‌پلاس یک حقه‌ی ایسوسی است. یکی دیگر از قابلیت‌های گیم‌پلاس ایسوس اضافه کردن تایمر به بازی است که در بازی‌های مالتی‌پلیر آنلاین یا MMO کاربرد دارد. به عنوان مثال در زمان حملات زمان‌بندی شده در بازی‌های MMO و همچنین برای اندازه‌گیری مدت زمان بازی در بازی‌های استراتژی زمان حال یا RTS می‌توان از گیم‌پلاس استفاده کرد.

آخرین نکته در مورد VG248QE این است که پنل این مانیتور از نوع TN است، بنابراین اگر به دقت رنگ بالا نیاز دارید، به دنبال یک مانیتور دیگر با تکنولوژی IPS باشید.

اما به مانیتور ۶۰ هرتزی می‌رسیم، VN247 ایسوس که قیمتی پایین‌تر از مدل ۱۴۴ هرتزی استفاده شده در این آزمون، دارد. البته در ابتدا یک مانیتور با پنل IPS را در نظر گرفته شده بود اما بازی‌خورها به زمان تأخیر پایین نیاز دارند و بیشتر از پنل‌های TN استقبال می‌کنند. بنابراین این مانیتور انتخاب شده است. VN247 یک مانیتور ۲۴ اینچی است و سطحی ضد بازتاب دارد. زمان تأخیر آن نیز مثل VG248QE تنها یک میلی‌ثانیه است، اما روشنایی آن ۲۵۰ نیت بوده که کمتر از روشنایی ۳۵۰ نیتی مانیتور ۱۴۴ هرتزی است. بنابراین روشنایی دو نمایشگر را در حد برابر تنظیم می‌نماییم. تنظیم رنگ در هر دو مانیتور در حالت Theater قرار داده شده که در نهایت تصویر هر دو تقریبا مشابه به نظر برسد.

توضیح: لبه‌ی هر دو مانیتور پوشانده شده تا در نظرسنجی تأثیری نگذارد.

همان‌طور که در تصویر بالا مشخص است قاب دور هر دو مانیتور را با مقوا پوشانده شده است. کیس دو کامپیوتر نیز متفاوت است و برای رعایت مساوات هر دو را کاملاً پوشانده‌اند. موس و صفحه‌کلید و سیستم صوتی هر دو کامپیوتر کاملاً یکسان است. حال نوبت بررسی این دو مانیتور توسط افراد مختلف است.

آزمایشات مختلف

سه ویدیو برای تست انتخاب شده است. اولین ویدیو مربوط به عبور از Bay Bridge است و رزولوشن 720p دارد. این ویدیو توسط دوربین GoPro Hero 3 Black با سرعت ۱۲۰ فریم بر ثانیه ذخیره شده است. دومین ویدیو فیلم‌برداری از بازی Left 4 Dead 2 با نرم‌افزار Fraps است که توسط یک مانیتور ۱۲۰ هرتزی با فعال بودن قابلیت VSync گرفته شده و فریم ریت ۱۲۰ فریم بر ثانیه‌ای دارد. سومین مورد یک ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای Full HD با فرمت MKV است. شاید یک ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای در دو مانیتور ۶۰ و ۱۴۴ هرتزی چندان متفاوت نباشد، اما به هر حال باید هر دو مانیتور به صورت کامل آزمایش شوند.

برای تست بازی‌ها، دو بازی مبتنی بر موتور Source Engine یعنی Left 4 Dead 2 و Portal 2 انتخاب شدند، چرا که به کمک کارت گرافیک GTX 580 به راحتی فریم ریت حداقل ۱۴۴ فریم بر ثانیه‌ای را ارایه می‌کنند.

آخرین آزمایش اسکرول کردن معمولی در صفحات وب مطابق عادات روزانه و نیز حرکت یک پنجره در ویندوز است.

دستورالعمل‌ها

به تمام افراد شرکت‌کننده، دستورالعمل‌‌های یکسان برای انجام آزمون داده شده و به همه گوشزد شده که مراقب باشند شدت رنگ، عمق رنگ سیاه و گرمی رنگ‌ها در انتخابشان تأثیری نگذارد. شخصی که آزمون را توضیح می‌دهد نیز هیچ یک از مانیتورها را توصیه ننموده و هیچ توضیح و راهنمایی اضافه‌ای نمی‌دهد. همه چیز در یک اتاق تاریک بررسی می‌شود و هیچ کس شخص را ترغیب و تشویق نمی‌کند تا یک مانیتور خاص انتخاب شود.

نتایج عجیب آزمون

بیشتر افراد تصور می‌کنند که مانیتور ۱۴۴ هرتزی بهتر است، اما تمام افراد شرکت‌کننده موافق این موضوع نیستند. برای ما انتخاب یک مانیتور با پنل ۱۴۴ یا ۱۲۰ هرتزی ساده است، روانی آن در ابتدا کمی عجیب است ولی به زودی به آن عادت می‌کنیم. اما برای افراد شرکت‌کننده انتخاب به این سادگی‌ها هم نیست.

بیشتر افراد تصور می‌کنند که مانیتور ۱۴۴ هرتزی بهتر است، اما تمام افراد شرکت‌کننده موافق این موضوع نیستند

بازی‌خور کنسول

یکی از منتقدین نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بازی‌ها اولین شرکت‌کننده است. او برای یکی از مجلات بازی‌های رایانه‌ای می‌نویسد. او در مورد ویدیوهای ۱۲۰ فریم بر ثانیه‌ای تفاوتی حس نکرد، اما در مورد ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای، کیفیت مانیتور ۶۰ هرتزی را ترجیح داد.

توضیح: واقعاً برایمان سوال است که اسکرول کردن صفحات وب در یک مانیتور ۱۴۴ هرتزی بهتر دیده می‌شود یا نه؟

در تست اجرای بازی وی به سرعت مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد و حتی گفت مانیتور ۶۰ هرتزی چشم من را خسته می‌کند. در اسکرول کردن صفحه‌ی وب هیچ‌کدام را ترجیح نداد و در نهایت هنگام حرکت دادن پنجره‌های ویندوز، مانیتور ۶۰ هرتزی را انتخاب کرد و ما هم مثل شما بسیار متعجبیم! علت انتخاب وی وضوح بیشتر متن هنگام جابجایی پنجره بوده است.

فروشنده

دومین فرد یک فروشنده و در عین حال یک بازی‌خوره و کاربر حرفه‌ای پی‌سی است. او کلیپ ۱۲۰ فریم بر ثانیه‌ای عبور از پل را در مانیتور ۱۴۴ هرتزی ترجیح داد چرا که به نظر وی طبیعی‌تر بود. در مورد ویدیویی که توسط Fraps ذخیره شده بود، چیزی نگفت و به عبارتی تفاوتی بین آنها احساس نکرد، اما در مورد آخرین ویدیو که فریم ریت ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای داشت، مانیتور ۶۰ هرتزی را پسندید. او بازی Left 4 Dead 2 را در مانیتور ۶۰ هرتزی روان‌تر حس کرد و در مورد بازی Portal 2 مانیتور ۱۴۴ هرتزی را ترجیح داد. در تست اسکرول کردن صفحه‌ی وب نیز مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد.

متخصص سخت‌افزار

سومین نفر یک نویسنده است که در مورد سخت‌افزار در یک نشریه‌ی معتبر می‌نویسد. او با آزمون و سوال مطروحه آشنایی داشته و لذا به او گفته شده که جای مانیتورها عوض می‌شود. با این حال در تمام تست‌ها مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد به جز ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای. در مورد این شخص به نظر می‌رسد که تمایل به انتخاب مانیتور ۱۴۴ هرتزی روی نتیجه اثر گذاشته چرا که انتخاب وی با بقیه‌ی افراد کمی متفاوت است.

نویسنده در زمینه‌ی تکنولوژی

نفر چهارم مدت زیادی در مورد سخت‌افزار و تکنولوژی نوشته است. او سریعاً مانیتور ۱۴۴ هرتزی را برای فیلم‌برداری عبور از پل ترجیح داد و در مورد Fraps نظری نداشت. در مورد ویدیوی معمولی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای نیز مانیتور ۶۰ هرتزی را پسندید.

در بازی‌ها، مانیتور ۶۰ هرتزی را برای Portal 2 انتخاب کرد چرا که به نظر وی وضوح بیشتری داشت ولیکن در مورد بازی Left 4 Dead 2 انتخابی بین مانیتورها نکرد. در تست اسکرول کردن صفحه‌ی وب و حرکت پنجره در ویندوز نیز مانیتور ۶۰ هرتزی را ترجیح داد و مثل اولین نفر شرکت‌کننده علت را وضوح بیشتر متن در هنگام حرکت عنوان نمود.

بازی‌خور پی‌سی

پنجمین نفر نویسنده‌ای در مورد بازی‌هاست. او هم مثل بیشتر افراد در مورد کلیپ عبور از پل مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد. در مورد ویدیوی بازی Left 4 Dead 2 انتخابی نکرد و در مورد ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای مانیتور ۶۰ هرتزی را ترجیح داد.

در بازی Left 4 Dead 2 او با بیان اینکه مانیتور ۶۰ هرتزی قطعاً حرکات را روان‌تر نشان می‌دهد آن را انتخاب کرد ولی در مورد بازی Portal 2 مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد و گفت مانیتور ۶۰ هرتزی قطعاً حرکات را روان‌تر نمایش می‌دهد ولی من Portal 2 را در یک مانیتور ۱۴۴ هرتزی ترجیح می‌دهم البته تفاوت دو مانیتور را بسیار کم دانست. در تست حرکت پنجره و اسکرول صفحه‌ی وب نیز مانیتور ۶۰ هرتزی انتخاب وی بود و گفت حرکت روان‌تر به نظر می‌رسد.

آشنا به IT

نفر ششم در تست ویدیوها انتخابی نداشت. در مورد بازی‌ها نیز فقط در بازی Portal 2 مانیتور ۱۴۴ هرتزی را ترجیح داد. در تست حرکت پنجره و اسکرول کردن صفحه‌ی وب نیز مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد چرا که به نظر وی تندوتیزتر بود.

نویسنده و منتقد بازی‌ها

یک نویسنده‌ی دیگر هم در این تست شرکت داشت که چشم خود را لیزیک کرده بود. او در تست ویدیوها همیشه پنل ۶۰ هرتزی را به خاطر داشتن وضوح بیشتر می‌پسندید. در مورد بازی‌ها هم همین‌طور بود ولیکن بازی Portal 2 را در مانیتور ۱۴۴ هرتزی ترجیح داد چرا که حرکات روان‌تر بود. در مورد اسکرول کردن صفحه‌ی وب و حرکت پنجره در ویندوز نیز مانیتور ۱۴۴ هرتزی به نظر او روان‌تر عمل می‌کرد ولیکن این موضع به نظر وی چندان مهم نبود.

سازنده‌ی ویدیو

نفر آخر در مورد فیلمی که با GoPro گرفته بودیم، مانیتور ۱۴۴ هرتزی را انتخاب کرد و گفت واقعی‌تر است ولی به شکل خاصی مات می‌شود. در مورد ویدیویی که با Fraps ذخیره کرده بودیم، مانیتور ۶۰ هرتزی را انتخاب نمود و در مورد ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای انتخابی نکرد.

در بازی‌ها او تفاوت دو مانیتور را متوجه شد ولی مانیتور ۶۰ هرتزی را انتخاب کرد چرا که به نظر وی ماتی هنگام حرکت در مانیتور ۶۰ هرتزی بهتر دیده می‌شود. در مورد حرکت پنجره و اسکرول کردن صفحه‌ی وب به نظر وی حرکت بسیار روان بود و گویی صفحه روی گریس حرکت می‌کرد ولی این چیزیست که به زودی به آن عادت می‌کنیم و در نهایت مانیتور ۱۴۴ هرتزی را پسندید.

نتیجه گیری و جمع بندی

با نگاهی اجمالی به جدول فوق مشخص است که برتری مانیتور ۱۴۴ هرتزی چندان مطلق نیست و حتی در بسیاری از موارد، افراد شرکت‌کننده در تست، مانیتور ۶۰ هرتزی را ترجیح دادند.

در مورد ویدیوها معمولاً اگر ویدیو با همان فریم ریت اصلی خود پخش شود کیفیت مطلوب‌تر خواهد بود. بنابراین در مورد ویدیوهای ۱۲۰ فریم بر ثانیه‌ای اغلب افراد مانیتور ۱۴۴ هرتزی را پسندیدند. اما در مورد ویدیوی ۲۴ فریم بر ثانیه‌ای، مانیتور ۶۰ هرتزی گزینه‌ی نزدیک‌تری است.

در مجموع برتری مانیتور ۱۴۴ هرتزی چندان مطلق نیست و حتی در بسیاری از موارد، افراد شرکت‌کننده، مانیتور ۶۰ هرتزی را ترجیح دادند

در مورد بازی‌های Portal 2 و Left 4 Dead 2 که هر دو بر یک موتور سه‌بعدی استوارند، نتیجه عجیب و گیج‌کننده به نظر می‌رسد. در واقع Left 4 Dead 2 روان‌تر و شاید بیش از حد روان است به طوری که اغلب افراد Portal 2 را در مانیتور ۱۴۴ هرتزی ترجیح داده‌اند.

به هر حال وضعیت به نفع مانیتور ۱۴۴ هرتزی است ولیکن برتری مطلقی در تست‌ها نداشت.

برخی سوالات مهم و پاسخشان

۱- چه محدودیتی در تولید پنل‌های IPS/PVA با فرکانس ۱۲۰ یا ۱۴۴ هرتز وجود دارد که در پنل‌های TN کمتر شاهد هستیم؟

به طور کلی دو مشکل وجود دارد. اولین مشکل کنترل‌کننده‌ی زمان‌بندی یا به اختصار T-Con است. این کنترلر به صورت بسته‌ای از ICهاست که فرکانس سیگنال ارسال شده به پنل را کنترل می‌کند. دومین مشکل کارت گرافیک است که باید زمان‌بندی مناسب جهت ارسال سیگنال به پنل فرکانس بالا را داشته باشد. البته دومین موضوع در کارت گرافیک‌های پیشرفته‌ی امروزی حل شده است.

۲- چرا تا چندی پیش ایسوس تنها تولیدکننده‌ی پنل‌های ۱۴۴ هرتزی برای بازار مصرف‌کننده بود؟

ایسوس رابطه‌ی نزدیکی با برترین تولیدکنندگان پنل و فروشندگان کارت گرافیک دارد. نتیجه‌ی همکاری خوب ایسوس و دوستانش این است که تنها ایسوس قادر به مهندسی، بازاریابی و تولید انبوه چنین پنل‌های با کیفیتی است. تیم کارت گرافیک‌ها و پنل‌های LCD ایسوس همواره در حال بررسی پنل‌ها هستند تا با انواع کارت گرافیک‌ها سازگار باشند. اخیراً چند تولیدکننده‌ی دیگر نیز برای تولید انبوه مانیتورهای ۱۴۴ هرتزی اقدام کرده‌اند.

۳- آیا مشتریان مانیتورهای ۱۴۴ هرتزی را بیشتر برای بازی تهیه می‌کنند؟

بستگی دارد ولیکن بیشتر موارد همین‌طور است. گاهی افراد حس می‌کنند که کیفیت ویدیوها در مانیتور ۱۴۴ هرتزی بالاتر است. در سال‌های اخیر مانیتورهای ۱۲۰ هرتزی بیشتر برای بازی طرفدار داشت اما حالا برای پخش مالتی‌مدیا و ویرایش آن نیز طرفدار پیدا کرده است و نکته‌ی دیگر این که این روند در مورد مانیتورهای ۱۴۴ هرتزی نیز دیده می‌شود.

۴- برای تولید یک مانیتور فرکانس باید پنل خواص ویژه‌ای داشته باشد؟

اصلاً اینگونه نیست، همه چیز به هماهنگی کارت گرافیک و کنترلر زمان‌بندی بستگی دارد. اگر این دو مشکل حل شود، پنل‌ها به راحتی به سرعت مطلوب می‌رسند.