۱۱ تیر: تولد هانس آلبرخت بته، یکی از تاثیرگذارترین دانشمند در ساخت بمب اتمی

۱۰۸ سال پیش در چنین روزی فیزیکدان آلمانی-آمریکایی هانس آلبرخت بته در شهر استراسبورگ چشم به جهان گشود. این دانشمند علم فیزیک یکی از بزرگترین دانشمندان سلاح‌های هسته‌ای به حساب می‌آید ، وی نقش کلیدی در محاسبه جرم بحرانی و روش انفجار بازی کرده است. هرچند که نامش در کنار ساخت سلاح‌های هسته‌ای شهرت یافته ولی در خصوص عدم بکارگیری این سلاح‌ها و جلوگیری از آزمایش آن‌ها نیز تلاش‌های زیادی انجام داده است.

۱۰۸ سال پش در چنین روزی یعنی ۲ جولای ۱۹۰۶ هانس بته در شهر استراسبورگ که در آن دوران جزو خاک آلمان محسوب می‌شد، چشم به جهان گشود. هانس در دوران جوانی دچار بیماری سل شد که این موضوع تاثیر زیادی بر روی آموزش وی گذاشت ولی سرانجام با معالجه کامل به تحصیل خود در مقطع دبیرستان ادامه داد تا اینکه سرانجام توانست در سال ۱۹۲۴ وارد دانشگاه فرانکفورت شود.

در دانشگاه فرانکفورت هانس رشته شیمی را برگزید. علی‌رغم این موضوع که هانس به مطالعه و علم عشق می‌ورزید، علاقه خود را در رشته شیمی و حتی ریاضیات نیافت. سرانجام هانس در کلاس پروفسور والتر گرلاخ استاد فیزیک پیشرفته حاضر شد و مسیر زندگی علمیش تغییر کرد. والتر گرلاخ استاد جوان فیزیک در دانشگاه فرانکفورت بود و از وی در حوزه مکانیک کوانتومی آزمایش اشترن-گرلاخ به یادگار باقی مانده است. این دانشمند بزرگ که تکاپوی علم فیزیک را در دل هانس ایجاد کرده بود در سال ۱۹۲۶ دانشگاه فرانکفورت را ترک کرد. بعد از آن کارل ماینر دیگر فیزیکدان دانشگاه فرانکفورت به هانس جوان توصیه کرد که با توجه به علاقه‌ای که به علم فیزیک دارد، بهتر است دانشگاه فرانکفورت را به مقصد دانشگاه مونیخ ترک کند و فرصت تحصیل زیر نظر فیزیکدان و نظریه پرداز بزرگ آن زمان یعنی آرنولد ژوهانس ویلهلم زومرفلد را بدست آورد. هانس بته در آوریل ۱۹۲۶ وارد داشنگاه مونیخ شد و زومرفلد به توصیه کارل ماینر وی را به عنوان دانشجو پذیرفت. هانس بته به سرعت استعداد خود را در علم فیزیک نشان داد و مورد تحسین زومرفلد قرار گرفت. سرانجام توانست از دانشگاه مونیخ دکترای خود را در رشته فیزیک دریافت کند. بعد از فارغ التحصیلی به توصیه و کمک استادش زومرفلد، هانس توانست موقعیت تحقیقاتی مناسبی در دانشگاه کمبریج برای دوره فوق دکترای خود زیر نظر بنیاد راکفلر بدست آورد.

تحقیقات و تلاش‌های تخصصی هانس در حوزه علم فیزیک وی را در سال ۱۹۳۵ به سمت دانشگاه کورنل در آمریکا کشاند. هانس اطلاعی از این موضوع نداشت که استخدام وی در این دانشگاه بر اساس یک برنامه بلند مدت در دانشگاه به منظور راه اندازی واحد فیزیک اتمی صورت گرفته است. در واقع جذب هانس بته جزو یک برنامه بزرگ در این دانشگاه با حمایت دولت جهت سرمایه‌گذاری بر روی دانش هسته‌ای بود.

با شروع جنگ جهانی دوم هانس بته درخواست کرد تا بتواند در جنگ به دولت آمریکا کمک کند ولی تا زمانی که شهروندی ایالت متحده آمریکا را دریافت نکرد دسترسی به اطلاعات محرمانه و پروژه‌های تحقیقاتی بر وی ممنوع بود. زمانی که وی شهروندی ایالت متحده آمریکا را بدست آورد از وی در بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی نظامی استفاده شد و این دانشمند فیزیک نبوغ خود را در این حوزه نشان داد.

هانس به یکی از اصلی‌ترین افراد در مرکز تحقیقاتی لوس آلاموس تبدیل شد. این مرکز تحقیقاتی سری، پروژه‌ای را راه اندازی کرده بود که نتیجه آن جان هزاران نفر را در یک لحظه گرفت و مخوفترین و قدرتمندترین سلاح ساخته بشر را عرضه کرد. پروژه معروف منهتن که تا سال‌ها بعد از جنگ جهانی دوم محرمانه باقی ماند، پروژه‌ای برای ساخت سلاح اتمی بود. 16 جولای 1945 اولین آزمایش هسته‌ای بمب اتم با نام ترینیتی در نیومکزیکو با موفقیت انجام شد. با توجه به نتایج این آزمایش که موفقیت پروژه منهتن را تضمین می‌کرد، ترومن رئیس جمهور وقت آمریکا دستور ساخت دو نمونه دیگر از این سلاح وحشتناک را صادر کرد. با اینکه این آزمایش موفقیت آمیز بود ولی کسی از آن اطلاع نداشت و اطلاعات آن بصورت محرمانه باقی ماند. دو بمب جدید با کد رمز پسر کوچک یا Little Boy و مرد چاق  یا Fat Man ساخته شد و ایالت متحده آمریکا از طریق آن‌ها جان هزاران نفر از افراد غیر نظامی را در شهرهای هیروشیما و ناکازاکی بصورتی کاملا غیر انسانی گرفت و این دوشهر را بطور کامل با خاک یکسان کرد تا پایان جنگ جهانی دوم که خود جان بسیاری را گرفته بود با این جنایت جنگی آمریکایی ها تکمیل شود.

بعد از پایان جنگ جهانی دوم هانس بته به تحقیق در حوزه سلاح‌های هسته‌ای ادامه داد تا از وی به عنوان یکی از تاثیر گذارترین دانشمندان در خلق بمب‌های هیدروژنی یاد شود. در کنار این موضوع که وی یکی از تاثیرگذارترین خالقان بمب اتم و بمب‌های هیدروژنی شناخته می‌شود ولی تلاش‌های زیادی نیز برای جلوگیری از استفاده‌ی آن‌ها صورت داد. وی کمک‌های زیادی جهت ایجاد فشار به رئیس جمهور کندی و نیکسون کرد تا سر انجام در سال 1963 ایالت متحده آمریکا را مجبور به امضای پیمان عدم آزمایش سلاح‌های هسته‌ای و همچنین در سال 1972 امضای پیمان منع تولید موشک های ضد موشک بالستیک (سالت 1) کرد.

تحقیقات هانس بته پایان ناپذیر بود وی حتی در سن نود سالگی نیز مقالات علمی منتشر می‌کرد و پایانی بر تحقیقات وی نبود. هانس در سن 85 سالگی یکی از مقاله‌های معروف خود یعنی مشکل نوترینوی خورشیدی را ارائه کرد. زندگی این دانشمند بزرگ علم فیزیک که توانست جایزه نوبل سال 1967 را نیز کسب کند سرشار بود از تحقیق در علم فیزیک به‌ویژه فیزیک هسته‌ای. سرانجام این دانشمند بزرگ در 6 مارچ سال 2005 و در سن 98 سالگی بعد از بیش از 75 سال تحقیق مستمر در علم فیزیک چشم از جهان فروبست.