۲۳ خرداد: عبور کاوشگر پایونیر از مداره سیاره نپتون

31 سال پیش در چنین روزی یعنی 13 جوئن 1983 کاوشگر پایونیر 10، توانست بعد از یک سفر حدودا 11 ساله از مدار سیاره نپتون، آخرین سیاره منظومه شمسی، عبور کند تا نام خود را به عنوان اولین ساخته بشر که به این مهم دست یافته در تاریخ ثبت کند.

دنیای که بشر در آن زندگی می‌کند دارای عظمتی است که حتی تصور بزرگی آن برای ذهن بشر سخت و دشوار است. بشر بعد از هزاران سال زندگی بر روی این کره خاکی نتوانسته بخش گسترده‌ای از این کره را بشناسد و به‌واقع دانسته‌های بشر از کره زمین در مقابل ندانسته هایش بسیار ناچیز است. ولی با وجود این حقیقت این موجود کنجکاو هیچگاه از کشف و تحقیق خسته نشده است و به تلاش خود برای شناخت این دنیا ادامه می‌دهد.

در اوایل دهه 60 میلادی سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالت متحده آمریکا یعنی ناسا پروژه‌ای را طراحی و آغاز کرد که به موجب آن کاوشگر پایونیر 10 بتواند عکس‌های واضح از سطح سیاره مشتری را برای زمین مخابره کند و البته این کاوشگر در این مهم موفق بود و توانست اولین عکس‌های مستقیم را از سطح مشتری برای زمین در نوامبر و دسامبر 1973 ارسال نماید. در برنامه سفر این کاوشکر مطالعه میدان مغناطیسی سیاره‌ای و بین سیاره‌ای، بادهای خورشیدی، پرتوهای کیهانی، مرحله گذر از هلیوسفر، فراوانی هیدروژن خالص، توزیع، اندازه، جرم، جریان و سرعت ذرات غبار معلق، جو مشتری و برخی از قمرهای آن -به خصوص آیو- و همچنین تصویربرداری از مشتری و ماه‌های آن برنامه ریزی شده بود و توانست با موفقیت اطلاعات لازم را برای زمین در طول ماموریت خود مخابره نماید.

در حال حاضر این کاوشگر کماکان به سفر خود در فضا ادامه می‌دهد. محققان ناسا بر روی این کاوشگر نوشته‌ای را بصورت لوح فلزی قرارداده‌اند، به امید آنکه اگر موجود زنده دیگری آن‌را یافت پیام آنها را دریافت نماید. این پیام شامل طرحی از یک مرد، یک زن به همراه طرحی از اتم هیدروژن و موقعیت خورشید و زمین است و در واقع این لوح به منزله اطلاعاتی از منشاء و خاستگاه این کاوشگر است.

خالی از لطف نیست وقایع مهم این کاوشگر را باهم مرور کنیم:

• 3 مارس 1972 پرتاب کاوشگر از پایگاه فضایی ناسا در فلوریدای آمریکا
• 15 جولای 1972 کاوشگر پایونیر 10 وارد کمربند سیارک ها شد
• 3 دسامبر 1973 اولین عکس‌ها از مشتری برای زمین ارسال گردید، در مجموع این کاوشگر حدود 500 عکس برای زمین مخابره کرد
• 13 جوئن 1983 پایونیر 10 توانست از مدار نپتون آخرین سیاره منظومه شمسی عبور کند
• 31 مارس 1997 پایان ماموریت پایونیر 10
• 30 دسامبر 2005 کاوشگر پایونیر 10 به فاصله 89.7 واحد نجومی از خورشید رسیده بود و با سرعت 12.5 کیلومتر در ثانیه به سفر خود در حال ادامه بود
• 4 دسامبر 2006 آخرین تلاش برای برقراری ارتباط با این کاوشگر صورت پذیرفت ولی هیچ گونه پاسخی دریافت نگردید. ارتباط زمین با این کاوشگر بعد از حدود 34 سال قطع گردد. 

هر یکای نجومی در حدود 150 میلیون کیلومتر یا بصورت دقیق‌تر ۱۴۹٫۵۹۷٫۸۷۰ کیلومتر برابر با فاصله زمین تا خورشید است. حال شما تصور کنید همانطور که اشاره شده در 30 دسامبر 2005 این کاوشگر در حدود 89.7 واحد نجومی خورشید بوده است که این فاصله معادل 13418929001.79 کیلومتر است.

پیش بینی می شود کاوشگر پایونیر 10 حدود 10,000 سال بعد از امروز با 3.8 سال نوری فاصله از ستاره بارنارد عبور کند.

عظمت دنیایی که در آن زندگی می کنیم تا حدی است که درک بزرگی آن برای بشر، ساده نیست. دنیایی که متشکل از میلیاردها ستاره و سیاره است و ما در یکی از سیاره‌های منظومه شمسی یعنی کره زمین که خود این منظومه با وسعت بی کران آن جزء ناچیزی از کهکشان راه شیری به حساب می‌آید، زندگی می‌کنیم. نزدیک‌ترین ستاره به ما پروکسیما قنطورس نام دارد که حدود 4.2 سال نوری از ما فاصله دارد. شاید در نگاه اول برای شما عدد 4.2 کوچک باشد ولی در نظر داشته باشید که سال نوری فاصله کوچکی نیست، هر سال نوری معادل فاصله‌ای است که نور می‌تواند در مدت یکسال طی نماید و سرعت نور حدود 300 هزار کیلومتر در ثانیه است، به عبارت دیگر هر سال نوری بصورت دقیق  معادل ۹،۴۶۰،۷۳۰،۴۷۲،۵۸۰،۸۰۰ متر خواهد بود. حال که متوجه بزرگی یک سال نوری شده‌اید جالب است بدانید که کوچکترین کهکشان  دنیای ما در حدود چند صد سال نوری پهنادارند و از حداقل 10 میلیون ستاره تشکیل شده‌اند و بزرگترین کهکشان‌های دنیای ما که تا کنون شناسایی شده‌اند حدود 3 میلیون سال نوری پهنا دارند و تا 100,000 میلیارد ستاره را در خود جای داده اند.

آیا متوجه عظمت دنیای خود شده اید؟ اجازه دهید کمی باهم بعضی از مطالب را مجدد مرور کنیم، همانطور که اشاره کردم بشر بروی کره زمین، سیاره ای از منظومه شمسی که بدور خورشید می چرخد زندگی می کند، خود منظمومه شمسی بخشی از کهکشان راه شیری است و این کهکشان دارای میلیون‌ها منظومه دیگر نیز است. خورشید به عنوان یکی از ستاره‌های کهکشان راه شیری حدود 24000 تا 30000 سال نوری از مرکز کهکشان راه شیری فاصله دارد و هر 250 میلیون سال زمینی بدور این مرکز چرخش کامل انجام می دهد. شگفت انگیز نیست؟ آیا احساس کوچکی نمی‌کنید؟ حال اجازه دهید شگفتی شما را تکمیل کنم، جالب است بدانید دورترین کهکشانی که تاکنون بشر موفق به شناسایی آن شده است کهکشان یودی‌اف‌وای-۳۸۱۳۵۵۳۹ است که این کهکشان حدود 13.1 میلیارد سال نوری با ما فاصله دارد، آیا معنی آن را می دانید؟ کره زمین حدود 5 تا 6 میلیارد سال قدمت دارد و دورترین نشانه‌های که از انسان در این کره یافت شده است به 200 هزار سال قبل برمی‌گردد. حال فرض کنید بشر آنقدر پیشرفته شود که بتواند در فضا با سرعت نور حرکت کند و بخواهد به این کهکشان یودی‌اف‌وای-۳۸۱۳۵۵۳۹ سفر کند که در این صورت این سفر 13.1 میلیارد سال طول خواهد کشید بیشتر از دوبرابر عمر کنونی کره زمین ، حال خود تجسم کنید که دنیای که در آن زندگی می‌کنید از چه عظمتی برخوردار است و این انسان در این کره خاکی که تا این حد بخود مغرور است و با تکبر بر روی آن قدم می‌گذارد تا چه حد در مقابل عظمت این جهان ناچیز است.